INTERVJU S POVODOM: LJILJANA CETINIĆ, DIREKTORKA MUZEJA ISTORIJE JUGOSLAVIJE

„Do demokratskih promena Muzej istorije Jugoslavije bio je nevidljiva institucija, desetak godina praktično zatvorena za posetioce, slabo prisutan u javnosti, opterećen političkim nasleđem i kontroverzama. Od oktobra 2001. Muzej je definisao novu misiju usklađenu s modernim muzeološkim principima“, kaže u razgovoru za Danas Ljiljana Cetinić, direktorka Muzeja istorije Jugoslavije, povodom specifičnog izlagačkog jubileja – naime, Muzej istorije Jugoslavije, za manje od sedam godina, realizovao je tačno osamdeset izložbi. Mnoge od njih označene su kao kulturni događaji bez premca. „Danas u svetu muzeji više nisu pasivne institucije koje samo izlažu eksponate iz prošlosti i čekaju posetioce, nego su i fokusne tačke kulturnih događanja, pokretači kulturnih poduhvata i razmene, centralni subjekti kulturnih aktivnosti. To je postala misija i našeg muzeja, zajedno sa energičnom orijentacijom na obnovu muzeološke saradnje sa inostranstvom koja je deceniju i po bila potpuno prestala. Dakle, govorimo o periodu od šest i po godina 2001 – 2008“, ističe Ljiljana Cetinić.
Osamdeset izložbi značajan je broj. Kako ste realizovali tako veliki broj izložbi?
– Muzej je izložbe realizovao u dva prostora (pored stalne postavke u tzv. Starom muzeju): u muzejskoj zgradi „25. maj“ održano je 46 izložbi; u toku je četrdeset sedma. U galeriji na Trgu Nikole Pašića, do njenog rušenja početkom 2007. godine, realizovane su 33 izložbe. Od ukupno 80 izložbi, 33 su bile iz inostranstva, najviše iz Nemačke (devet) i Kine (sedam), kao i iz Francuske, Španije, Indije, Meksika, Mađarske, Bosne i Hercegovine, Finske, Austrije, SAD, Rusije, Švedske, Norveške, Hrvatske i Islanda. Od 33 inostrane izložbe istakla bih svih sedam kineskih, jer su doprinele da bolje upoznamo kulturu zemlje koja džinovskim koracima ulazi u svet dominantnih nacija sveta: Kinesko naivno slikarstvo, Likovi pekinške opere, Kineska grafika XX veka, Savremena umetnost NR Kine – Zlatna žetva, Kina danas – moderni razvoj drevne umetnosti, Četiri milenijuma novca u Kini, i naravno, antologijska izložba Kraljevska bronza, koja je prikazala jedinstvenu i fascinantnu kinesku bronzu od pre tri-četiri hiljade godina. Ovde treba istaći da je organizacija velikih izložbi mukotrpan i dugotrajan posao. Izložbu Kraljevska bronza dogovarali smo i pripremali četiri godine. Osim kineskih, velike inostrane izložbe bile su i Savremena umetnost Indije, retrospektiva Mirka Ilića, Quobo umetnost u Berlinu 1989-1999, Paralelne priče – zbirka moderne umetnosti muzeja Sent Etjen iz Francuske, kao i Pedeset godina skandinavskog dizajna. Meni je kao posebno dirljiva ostala u snažnom sećanju izložba iz Bosne i Hercegovine, Mostarski most.
Od 47 izložbi iz domaćeg kulturnog prostora, trinaest velikih tematskih izložbi realizovano je iz fonda Muzeja istorije Jugoslavije, a 34 su bile individualne i grupne izložbe domaćih autora. Posebno raduje što su izložbe iz fondova našeg muzeja privukle veliku pažnju, o čemu svedoči broj posetilaca i napisi u knjigama utisaka. Podsetiću na najznačajnije – Po(ne)stajanje, izložba otuđenih slika vraćenih u fond Muzeja i kopija onih koje nedostaju; Solo Goya, izložba originalnih Gojinih grafika; Kupačice, izložba skulptura najvećih vajara 20. veka sa ovih prostora; DO, UT DES – dosije arheologija; Na početku beše slonovača, Pokretna slika večnosti, Mladost kraljica života, izložba slika najvećih slikara bivše Jugoslavije. Od domaćih autora izdvajam retrospektivnu izložbu skulptura Olge Jančić te redovne Oktobarske i Majske salone. Ne velike ali svakako upečatljive bile su i multimedijalna izložba u zgradi 25. maj, Leptir natčovek, nadahnutog autora Nikole Rikanovića posvećena Zoranu Đinđiću, te izložba o pobedi nad fašizmom „9. maj 1945-2005“, u galeriji na Trgu Nikole Pašića.
Osim potrebnog vremena i velikog truda zaposlenih, koji problemi su pratili izložbe?
– Najveći problem je tretman kulture u zemlji i odvajanje premalo sredstava za kulturne aktivnosti koje nisu direktno vezane za političke interese. Veliki deo nabrojanih izložbi realizovali smo zahvaljujući donatorima, i ja im se i ovom prilikom zahvaljujem. Naš muzej, kao i drugi u Srbiji, zaostaje za svetom u opremi, obrtnim sredstvima i posebno sredstvima za efikasnu fizičku zaštitu, za održavanje eksponata u odgovarajućim uslovima i za njihovu konzervaciju. Specifičan problem ovog muzeja su posledice useljenja Miloševića i podizanje zida usred muzejskog kompleksa, što je istorijski presedan. Od tada do danas Muzej istorije Jugoslavije permanento je izložen teškim pritiscima da mu se ograniči ili preuzme prostor i eksponati za potrebe administracije, i da se uloga Muzeja tretira van uobičajenog kulturološkog diskursa. Mnoge eksponate ne možemo vratiti jer to odbijaju institucije koje su ih „pozajmljivale“ u ranijim periodima, pa smo neke planirane izložbe iz naših fondova morali otkazati. Naša kultna galerija na Trgu Nikole Pašića srušena je još pre godinu dana, i Beograd je lišen osam značajnih izložbi koje smo za prošlu i ovu godinu planirali za taj prostor. Sve je to velika šteta jer je reč o Muzeju koji raspolaže izvanredno velikim brojem eksponata (drugi je po broju eksponata u Srbiji) od kojih je nemalo ogromne umetničke, kulturološke i materijalne vrednosti, bez dovoljno odgovarajućih smeštajnih prostora. I uz ovakve uslove rada Muzej istorije Jugoslavije je najposećenije mesto u Srbiji po broju inostranih turista, i uz već postojeću ulogu dinamične kulturne institucije postaje i značajan turistički centar Beograda i Srbije.
Kako vidite budućnost Muzeja istorije Jugoslavije?
– Ako budućnost projektujemo iz kulturološkog ugla, perspektiva je izvrsna. Muzej je jedinstven po načinu nastanka, poslednja je oaza na Balkanu u kojoj je sačuvan kvalitetan pregled umetničkih dostignuća 20. veka sa teritorije bivše Jugoslavije, sadrži izvanrednu umetničku zbirku iz perioda socijalizma za šta u svetu raste interes, vlasnik je ogromnog broja vrhunskih primeraka svetske umetnosti i jedinstvenih istorijskih artefakata, ima bogate etnološke, arheološke i zbirke primenjene umetnosti, kao i razvijenu saradnju sa velikim svetskim muzejima. Nažalost, kao sve u Srbiji, Muzej istorije Jugoslavije najviše zavisi od politike, pa mu je budućnost neizvesna. Mislim da je najvažnije da se fond Muzeja, celokupan legat najvredniji koji je ikad ostavljen Srbiji, sačuva u okviru Muzeja i ne završi na našu sramotu u nepoznatim prostorima. A nastojanja u tom pravcu ima.