Istorijska drama koja se pretvorila u ljubavni vikend roman

Istorijska telenovela Romana Majetića „Crveni mesec – Jugoslovenka“ emitovana je u dve polusezone na Pink TV kanalu. Kako samokritički stoji na stranici wikipedije o ovoj seriji, iako je najavljivana kao najskuplji projekat Željka Mitrovića, uprkos rekordnoj gledanosti prve epizode, serija je naišla na veoma loš prijem kod kritičara i publike.

Štaviše, nakon realizacije čak 125 epizoda u jeku prvog talasa korone, serija je u drugom delu ugašena nakon samo 35 od mogućih 60 odnosno 140 zamišljenih epizoda.

Šta je, dakle, pošlo po zlu u sinergiji saradnje dvojice najuspešnijih regionalnih producenata? Prvog koji je, nakon ovdašnjeg uspeha uvoznih meksičkih i turskih sapunica, kreirao autohtone hrvatske inačice „Vila Marija“ i „Ljubav u Zaleđu“.

Drugog koji je postavio novi medijski standard permanentnog reality programa – jutarnjeg političkog, te svojevrsne Vučićeve svakodnevice i večernjeg, rekreativne stvarnosti Zadruge.

U pitanju je raskorak od očekivanja današnjeg televizijskog auditorijuma, senzibilisanog na visoki standard recentne epohe od Netflixovog serijala Crown do Bjelogrlićevih „Senki nad Balkanom“.

Slično kao što su „Nemanjići“ sapleli na „Sulejmanu“, tako ni „Crveni mesec“ nije dosegao ambijent jedne od retkih ovdašnjih serija koja bi se po kvalitetu, na momente, mogla porediti i sa slavnim BBC žanrovskim produkcijama kakva je kamerna kostimirana dramaturška forma Save Mrmka – „Kraj Dinastije Obrenović“.

Onakva koja je promovisala dva najznačajnija glumca našeg vremena Tiku Stanića i Nebojšu Dugalića, što nije pošlo za rukom glumcima u „Crvenom mesecu“. Ni glavnom junaku, fiktivnom kraljevom ađutantu Nikoli Velimiroviću u tumačenju Miloša Đurovića, niti kralju Aleksandru Karađorđeviću – Mihaila Jovanovića.

Pa ipak Mitroviću se može odati priznanje za ovaj uređivački i produkcioni izazov, čak i tu srpsko-hrvatsku otvorenost koju demonstrira od Majetićevog angažmana do Ive Grgurović, pobednice Zadruge 3. Međutim, ružičasta televizija nije pronašla publiku za „Crveni mesec“.

Tipična fokus grupa, televiziji verno treće doba, nakon stresnih vesti na N1 ili RTS anestezira se pred spavanje turskom serijom na Pinku, deo potom migrira na prozaičniju „Igru sudbine“ TV Prve.

Šteta što bezrezervno poverenje u Majetića van radne forme, a bez supervizije Igora Turčinovića, čoveka koji je stvorio Pink filmske studije, nije pratila tzv. scenaristička soba – sinopsis koji bi se oslonio na potencijal Dimitrija Vojnova koji ume da kreira špijunski triler i Miloša Vojinovića koji najbolje poznaje te predratne istorijske činjenice. Istorijski intrigantnom decenijom na Balkanu – od Austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine 1908, preko mitomanije koja okružuje organizaciju Crna ruka i Sarajevskog atentata kao povoda Prvog svetskog rata, do njegovog završetka i jugoslovenskog ujedinjenja 1918. – bavila se srpska književnost i SFRJ kinematografija: Arsenije Jovanović, Veljko Bulajić, Nikola Stojanović, Srđan Koljević i Lazar Ristovski. Miloš Crnjanski u romanu Dnevnik o Čarnojeviću i Stanislav Krakov u delima Krila i U Buri, u nažalost neekranizovanoj literaturi.

Majetić subverzivno – kroz pasivnu agresiju Kralja Aleksandra prema Apisu i netransparetnost Pašićeve političke agende – prikazuje društveni ambijent Srbije 1913-14.

Taj pokušaj, koji je mogao biti zanimljiva istorijsko-socijalna drama, postaje banalni zaplet, prezačinjen anahronom patetikom i etikecijom u formi višetomnog ruskog klasika, a po sadržaju poput ljubavnog vikend romana.

U vezi između kraljevog ađutanta i ćerke austrougarskog poslanika u Beogradu Đurović često poziranjem razvlači kadar kupujući vreme u odsustvu smislenog dijaloga, a Ivana Dudić kao Sofija Bauman u grimasi i gestovima doslovce glumata u okviru svog zadatog ženskog profila.

Jedinog koji je preveden u drugu sezonu serije „Jugoslovenka“. U opštem proseku zaista neuverljivog glumačkog truda stoje korektne epizode poput spomenutog Mihajla Jovanovića, te Kubure Srećkovića, Petra Mihailovića i Mine Milićević. Postoje i one – na pr. Nikola Pašić Lepomira Ivkovića – koje nisu dostigle već viđeni standard (Dugalić u „Korenima“, Baćović u „Kralju Petru“).

Napokon, tu je katastrofalni Bojan Lazarov u arhetipskoj roli oca i oficira, kakva je nekad činila glumce poput Cige Jerinića ili Bate Stojkovića velikanima, ali i izvanredni jedini vredan pohvale Slaviša Čurović kao Apis.

Ova dvodelna serija mogla je da bude svojevrsna glumačka akademija i orbitalna stanica lansiranja novih lica. Logika kvantiteta može biti jedino da praksa možda može da kreira razigranost, što se nije desilo.

Nastavak koji je fingirao rehabilitaciju ljudskih i vojničkih potencijala srpske države na Krfu (ambiciozno snimanih na Hvaru) sadržajna je reciklaža Majetićeve kreativne kulminacije „Ponosa Ratkajevih“.

Jednak problem i opterećenje i drugog dela stvara neubedljivost većinom novouvedenih likova, poput na pr. Petra Živkovića (Žarka Stepanova).

Ili izostanak Vojvode Vuka kao nastavka priče o Vojinu Tankosiću iz prvog dela, u dominantnoj priči o dešavanjima iz pozadine Solunskog fronta. Sve u svemu, čak i najupornijima bilo je teško da zadrže pažnju, a za prosečnog gledaoca to je praktično bilo nesavladivo.

Mizancen neuverljivosti serije naglašen je plastičnom scenografijom Ivane Lea Korejzl, koja s nostalgijom priziva u sećanje novobeogradsku kartonsku „rekreaciju“ Terazija.

Marko Kon je propustio da bolje muzički reši i savlada scenske prelaze, što je, ako ne originalnom orkestracijom, možda bilo moguće makar većom raznovrsnošću muzičkih citata poput „Ibar vode“.

Koliko večeras imate priliku da na RTV (kanalu Radio televizija Vojvodina) od 21 sat, nakon više od tri decenije, gledate reprizu „Putovanja u Vučjak“, jugoslovenske serije televizije Zagreb.

Iako na početku navedena kao telenovela, „Crveni mesec“ je morala ili mogla da bude makar ambicija TV adaptacije Ive Štivčića, kad već nije mogla da dosegne Krležinu dramu.

Sizif koji odudara

Kad u jednom televizijskom projektu, filmu ili seriji nepodeljeno lošeg utiska, kvalitetom odudara samo jedan Sizif, red je da zasebno istakne.

Slaviša Čurović je izraziti nenametljivi karakterni glumac, crnogorski eksport u Beograd nalik najboljoj tradiciji nekad sličnih kakav je bio Vladimir Popović, a mogao biti Momčilo Otašević da nije otišao u Zagreb.

Debitovao je kao epizodista u Šotrinim Mirjam TV novelama, da bi postao primećen decentnom i zrelom ulogom tužioca u „Ubicama mog oca“, a poentirao pukovnikom Dragutinom Dimitrijevićem u „Crvenom mesecu“ i „Jugoslovenki“.

Nažalost naši reditelji pate od klišeizacije glumca kakva je devalvirala jednog Laneta Gutovića kao Šojića. Arhetipski Crnogorac iz vica, dodeljivan prečesto Mimi Karadžiću, nakon ovog Apisa, Čurović više ne zaslužuje kao degradaciju.