Istorijski kontinuitet sa Vizantijom

Ove godine, stručnjaci Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod rukovodstvom arheologa Marine Bunardžić, arheološki su istraživali južno manastirsko obziđe, gde se došlo do najstarijeg sloja manastira Banje , na kome se nalaze ostaci ulazne kapije i trpezarije iz XII veka.

Na osnovu njihovih nalaza je sada moguće utvrditi izgled utvrđenog grada i manastira iz tog perioda koji se, kao „mali utvrđeni grad Banja, pored reke Lima „, našao na karti sveta iz 1154. godine koju je na osnovu svojih putovanja uradio arabljanski geograf i putopisac Muhamed Sarif Idrizi.

– Sa leve i desne strane kapije postojale su kružne kule. Južna je arheološki istražena, severna je ostavljena za iduću godinu. Ove godine smo našli i stariju podnicu, ranije iskopavane trpezarije, dimenzija 20 puta 10 metara, koja je najverovatnije iz istog vizantijskog perioda, ranog XII veka, vremena kada je Sveti Sava ovde osnovao episkopsko sedište Dabarske eparhije, kaže Marina Bunardžić, rukovodilac arheoloških istraživanja.

Ona dodaje da su ove godine iskopani artefakti pomoću kojih je moguće vremenski odrediti ovaj arheološki sloj u period Vizantije. To su natpis na nadgrobnom kamenu koji je upotrebljen za kasniju gradnju, vizantijske opeke i fragmenti fresaka.

Južno obziđe manastira Banje predmet je arheoloških istraživanja od 2011, godine, dok se prostor porte manastira istraživao, sa prekidima još od 1960. Jedan od značajnih nalaza, riznica manastira Banja iz XVI veka 1974. godine proglašen je za najznačajnije arheološko otkriće u Evropi. Riznica sadrži 40 predmeta od srebra i zlata koja je pronađena u arheološkim istraživanjima kojima je rukovodila arheolog Mirjana Šakota.

Tekst objavljen u okviru redovnog dodatka Sandžak Danas

Episkopija Svetog Save

Ne zna se kada je tačno podignut sadašnji Manastir Svetog Nikole u Pribojskoj Banji, ali se pouzdano zna da je u vreme Svetog Save manastir bio ugledno monaško središte, koje se pominje i u Studeničkom tipiku (1207-1205). Godinu dana posle dobijanja autokefalnosti 1219, Sveti Sava je ovaj manastir odredio za središte jedne od sedam novih episkopija samostalne srpske crkve. U krugu manastira je nastala i 1853. godine i škola.