Izložba "Jubileji starih srpskih bukvara"

Izložba sadrži pregled 15 bukvara i propratnu literaturu, a  može pogledati u javnom katalogu Biblioteke od 7. decembra 2017. do 4. januara 2018. Autori izložbe su mr Dušica Grbić i Aleksandra Drapšin, a urednik je Selimir Radulović.

Posebno se ističe obeležavanje 420 godina prvog srpskog Bukvara, koji su u dva izdanja, 20. i 25. maja, štampali monasi iguman Stefan i inok Sava, u Veneciji, u Tipografiji Đovanija Antonija Rampaceta. Taj Bukvar pripada srpskoslovenskom razdoblju, kada je književni i crkveni jezik Srba bio srpskoslovenski.

Iz perioda srpskoslovenske pismenosti datira i rukopisni Bukvar Gavrila Stefanovića Venclovića iz 1717, od čijeg pojavljivanja je prošlo 300 godina. On ima tablice poluustavnih i brzopisnih slova, a posebno je značajan po inovacijama u slovnom sastavu, koje čine slova ć i dž.

Bukvar „Pervoje učenije otrokom“ otisnut u Episkopskoj štampariji u Rimniku (Rumunija) 1727, pre 290 godina, predstavlja drugo preštampano izdanje ruskog bukvara Teofana Prokopoviča. U istoj štampariji štampano je i prvo izdanje te knjige iz 1726, kao i još jedno iz 1734. godine. Rimnički bukvari pripadaju počecima ruskoslovenske epohe u razvoju srpske prosvete i kulture, kao i srpskog crkvenog života, kada ruskoslovenski jezik ulazi u upotrebu kod Srba umesto dotadašnjeg srpskoslovenskog.

U istoriji srpskih bukvara značajnu godišnjicu čini i 250 godina od pojave bukvara Zaharije Orfelina Pervoje učenije hotjaščim učitisja knjig pismeni slavenskimi (Venecija, Štamparija Dimitrija Teodosija, 1767), u kojem se pored crkvene ćirilice, prvi put prikazuju i građanska slova. Drugo izdanje te knjige štampano je u Beču u Štamparija Stefana Novakovića, 1792. godine.

Iz 1772. godine datira drugo izdanje bukvara Načalnoje učenije čelovjekom hotjaščim učitisja knjig božestvenago pisanija (Venecija, Štamparija Dimitrija Teodosija), od kojeg je poznat samo jedan primerak u Univerzitetskoj biblioteci u Getingenu, kao i od prvog izdanja te knjige iz 1761. godine.

Štamparija Josifa Kurcbeka otpočela je svoju delatnost u Beču, 1770, upravo štampanjem bukvara i od tada do 1789. otisnula je 11 izdanja, od kojih se ove godine obeležava 230 godina Bukvara iz 1787. godine. Bukvar Josifa Kurcbeka je preštampavan i kasnije u drugim tipografijama, a ovde se prikazuje Bukvar iz 1797. godine štampan u Budimu, u Slavenosrpskoj pečatnji Kraljevskog univerziteta peštanskog.

Iz 19. veka prikazano je 7 izdanja. Među njima su Bukvar Pavla Solarića iz 1812 (Venecija, Štamparija Pana Teodosija), koji sadrži tablice tri pisma – crkvenu i građansku ćirilicu i glagoljicu, zatim Prvi srpski bukvar Vuka Stefanovića Karadžića iz 1827 (Beč, Štamparija Jermenskog namastira), štampan reformisanom srpskom ćirilicom, na narodnom jeziku. Slede dva izdanja Bukvara štampana u Budimu u Slavenosrpskoj pečatnji Kraljevskog univerziteta peštanskog iz 1842. i 1847. godine, a potom izdanja Bukvara za srpska učilišta u Austrijskom carstvu Platona Atanackovića iz 1857. i 1867 (Beč, Cesaro-kraljevska naklada učilištnih knjiga) sa savremenim metodičkim postupkom nastave čitanja i pisanja. Poslednji je prikazan Bukvar za osnovne škole u vilajetu bosanskom Miloša Mandića iz 1867 (Sarajevo, Vilajetska štamparija).

Izloženi bukvari štampani su u Veneciji, Rimniku, Beču, Budimu i Sarajevu, pri čemu treba imati u vidu da su tri štamparije – Episkopska u Rimniku, Štamparija Dimitrija Teodosija u Veneciji i Štamparija Josifa Kurcbeka u Beču, otpočele svoj rad upravo bukvarima, što samo pokazuje koliko je bukvar u 18, a potom i u 19. veku bio potreban i tražen.