Izložba koja čuva sećanje na postradale pretke: Muzej žrtva genocida u prebilovačkom Domu kulture otvara stalnu postavku „Prebilovci 1941“

– Cilj Izložbe „Prebilovci 1941“ je da se sačuva sećanje na naše postradale pretke, da nas upozna sa zločinima koji su počinjeni nad Srbima tokom Drugog svetskog rata između ostalog i da bi mogli da utvrdimo da li je to zlo umrlo 1945. ili još postoje iste tendencije među totalitarnim vlastima koje žele da unište sve koji su druge vere, nacije, državljanstva… Ova stalna postavka treba da bude suočavanje s prošlošću, ali i pružena ruku svim narodima u procesu pomirenja – naglasio je na konferenciji za novinare Nikola Radosavljević, direktor Muzeja žrtava genocida i jedan od autora izložbe u prebilovačkom Domu kulture.

On je najavio da bi otvaranju postavke 5. avgusta trebalo da prisustvuju: jedan od potpredsednika Vlade Srbije Aleksandar Vulin, srpski ministar informisanja Dejan Ristić, visokodostojnici SPC, kao i predstavnici RS, Federacije BiH i međunarodne zajednice, čija se potvrda dolaska očekuje narednih dana.

Nikola Radosavljević ukazao je da je Dom kulture u Prebilovcu nekadašnja seoska osnovna škola sa jednom učionicom i da je taj neveliki prostor od 40 kvadratnih metara odredio i sadržaj postavke koju čini 22 panoa sa fotografijama, dokumentima i istorijskim izvorima iz državnih arhiva o počinjenim zločinima.

Prema njegovim rečima, koristiće se i tablet računari sa dokumentarnim filmovima i izjavama svedoka, a sve što nije moglo da stane u stalnu postavku našlo se u dvojezičnom srpsko-engleskom katalogu.

– Najvredniji artefakt postavke je stolica Stane Arnaut, Hercegovke iz Glušaca kod Metkovića, učiteljice u Prebilovcu koju su sa više od 100 učenika starosti do 12 godina 5. avgusta 1941. Hrvati i Muslimani, među kojima je bilo i njenih ranijih đaka, zatvorili u seoskoj školi. Posle torture – silovanja i prebijanja, svi su ubijeni na najsvirepiji način. Drugi važan eksponat je jedina preostala od 176 srpskih zastava kojima su bili prekriveni kovčezi sa kostima prebilovačkih mučenika kad su1991. položeni u kriptu prebilovačke crkve. Nju su 1992. pripadnici HOS-a i Hrvatske vojske minirali tokom rata u BiH i tako po drugi put ubili postradale Prebilovčane – objasnio je Nikola Radosavljević, koji je stalnu postavku „Prebilovac 1941.“ pripremio sa Jasminom Tutunović Trifunov i Bojanom Arbutinom iz Muzeja žrtava genocida, kolegama iz Republičkog centra za istraživanje rata: Predragom Lozom i Dragoslavom Ilićem.

Prema istorijskim podacima, posle mučenja u prebilovačkoj Osnovnoj školi „Kralj Milutin“ i silosu za žito u selu Tasovčiću, oko 500 meštana Prebilovaca, među kojima 237 dece i 233 žena, bačeno je u jamu Golubinka kod sela Šurmanci.

Tokom avgusta 1941. preostali Prebilovčani ubijani su na više od 40 stratišta.

Uništene su 52 srpske porodice.

Predratno stanovništvo Prebilovaca, koje je činilo više od 1.000 duša, svelo se na 172 stanovnika.

Od Prebilovčana rođenih između 1925. i 1941. preživelo je samo nekoliko dečaka među kojima je i srpski istoričar Milorad Ekmečić.

Posmrtni ostaci ustaških žrtava, po nalogu vlasti socijalističke Jugoslavije, 1961. zabetonirani su u jamama Golubnjača u Ržanom dolu, Hutovo I i II, Bivolje brdo, Vidonje kod Žitomislića, Donjoj i Gornjoj Kukavuši, Golubinki kod Šurmanaca.

Savez boraca je pored ovih jama podigao spomenike žrtvama fašista i ustaša 1941. ali bez pominjanja njihovog broja i nacionalnosti.

Tek tokom 1990. i 1991. organizovane su ekshumacije žrtava u sedam od 13 kraških jama, kosti oko 4.000 ubijenih Srba položene su u kriptu spomen-crkve posvećene Saboru srpskih svetitelja i prebilovačkih mučenika u selu Prebilovci, koju su u junu 1992, u oružanoj akciji „Čagalj“, u Hrvatskoj se slavi kao „Lipanje zore“, hrvatske ratne jedinice u BiH minirale, a celo selo spalili.

Kosturnica je do 2002. bila pretvorena u deponiju.

U obnovi Prebilovaca, u kojima sad živi nekoliko desetina Srba, 2015. je osveštan Hram Hristovog vaskrsenja.

Sabor SPC 2015. je kanonizovao Svete mučenike Prebilobačke, njihov dan obeležava se 6. avgusta po greagorijanskom kalendaru.

Obnova života

– U Prebilovcima 1941. preživeli su samo muškarci koji su bili u vojsci – stadali su starci, žene i deca. Oni koji su preživeli, odmah su se ponovo ženili i rađali decu kojoj su davali imena svoje ubijene dece. NJihovi potomci iz novih brakova pričaju da nikada nisu bili sigurni da li su se, dozivajući ih, očevi obraćali baš njima ili njihovoj ubijenoj braći sestrama. Kao i posle Drugog svetskog rata i sada je u Prebilovcima obnovljen život. Zahvaljujući želji i pomoći Prebilovčana nastala je i ova stalna postavka. Muzej žrtava genocida kao nacionalna institucija Srbije tu je da svima na prostoru bivše Jugoslavije svojim znanjem i kompetencijom pomogne da sačuvaju sećanje na svoje pretke postadale od 1941. do 1945. – naglasio je Nikola Radosavljević.

Državni praznik u Hrvatskoj

Izložba u Prebilovcima otvara se istog dana kad se Hrvatskoj slavi dvostruki državni praznik – Dan pobede i domovinske zahvalnosti i Dan hrvatskih branitelja.

Hrvatska 5. avgusta obeležava godišnjicu Akcije „Oluja“ u kojoj je od 4. do 7. avgusta 1995. izvršeno najveće etničko čišćenje Srba iz ove bivše jugoslovenske republike posle Drugog svetskog rata.