Izložba Koste Hakmana u Velikoj galeriji Narodnog muzeja Srbije

Poslednji put radovi Koste Hakmana bili su izloženi 2011. u Spomen-zbirci u Novom Sadu, koja nosi ime njegovog prijatelja i kuma Pavla Beljanskog, dok je od retrospektive njegovih dela u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu prošlo 34 godine.

Autorke postavke u Narodnom muzeju Srbije su Lidija Ham Milovanović i Jasmina Cukić, a dizajn izložbe i kataloga uradili su Igor Stepančić i Danijela Paracki.

– Ova izložba nije retrospektiva, već najzastupljenije tematske celine u delu ovog autora. Hakman je aktivno stvarao od dvadesetih do početka šezdesetih godine 20. veka. U postavci, koju smo pripremale godinu dana, kroz tematsku raznovrsnost njegovog stvaralačkog izraza težište pri izboru radova bilo je na umetnikovim najplodnijim stvaralačkim godinama međuratnog perioda. To je bio istraživački, gotovo detektivski posao – u potragu za Hakmanovim radovima krenule smo na osnovu podataka iz kataloga sa retrospektive u Muzeju savemene umetnosti 1988, od kad se mnogo toga promenilo, pogotovo kad je reč o delima u privatnom vlasništvu. Većini smo ušle u trag. Nismo ispele da dođemo samo do jedne ili dve slike koje smo želele za ovu izložbu na kojoj je izložen 51 Hakmanov rad – objašnjava Lidija Ham Milovanović.

Prema njenim rečima, ova izložba specifična je i po tome što izložena dela nisu samo iz zbirki Narodnog muzeja Srbije, što je najčešća praksa ove muzejske institucije, već su pozajmljena iz: Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, Spomen-zbirke Pavla Beljanskog, Muzeja grada Beograda, Muzeja u Smederevu, Narodnog muzeja u Smederevskoj Palanci, Medija centra „Odbrana“, Biblioteke grada Beograda, Fakulteta likovnih umetnosti i privatnih zbirki.

Iako istoričari umetnosti u obimnom i bogatom opusu Koste Hakmana, nastalom tokom četiri decenije njegovog umetničkog rada, izdvajaju pet vremenskih perioda, Lidija Ham Milovanović i Jasmina Cukić postavku su razdvojile na pet tematskih celina ne držeći se strogo hronologije u nastanku pojedinih dela.

Kosta Hakman najčešće je različitim tehnikama slikao: autoportrete, mrtve prirode, pejzaže, slike grada i privatne prostore, a vrhuncem njegovog stvaralaštva smatra se četvrta decenija 20. veka.

– Kroz ovih pet celina može se sagledati umetnikovo promišljanje datih tema i motiva koji kontinuirano postoje u različitim periodima njegovog stvaranja. Naša ideja bila je pozicioniranje Koste Hakmana u širi kontekst aktuelnih jugoslovenskih i evropskih modernističkih stremljenja, jednako kao i u kulturne okvire epohe u kojoj je živeo i radio, a koji su na različite načine odredili njegovo stvaralaštvo – naglašava Lidija Ham Milovanović.

Pre gotovo tri decenije istoričarka umetnost Ljiljana Piletić Stojanović ocenila je da “Hakman slika poput muzičara koji odmerava i slaže zvučne vrednosti, birajući boje prema njihovom rodu u tačno odmerenom intenzitetu osvetljenja – transformiše boju u zvuk, bojenim vrednostima razvija muzičku misao i bojene tonove pretvara u melodiju”, dok je “paleta ujednačenih i sivomaslinastih tonova iz kojih zrači svetlost sedefastog sjaja obeležje sveukupnog Hakmanovog stvaralaštva”.

Sam Hakman pisao je da “nema linija, nema oblikovanja, postoje samo kontrasti…, ne crnim i belim već kolorističkom impresijom”.

Sve to može se videti i potvrditi u Narodnom muzeju Srbije – od prvog Hakmanovog autoportreta slikanog u Poljskoj 1924. do jedne od poslednjih slika – “Sutjeska” iz 1961, neposredno pre njegove smrti.

Izložba ovog izrazitog koloriste i slikara intimiste koji se, prema rečima Lidije Ham Milovanović, “nikad nije izjašnjavao kao pripadnik nekog umetničkog pokreta ili tendencije”, trajaće do 15. januara.

Iza bogatog opusa i velikog broja zajedničkih – više od 80, i samostalnih izložbi Koste Hakmana stoji neobična biografija.

Rođen je 22. maja 1899. u Bosanskoj Krupi kao treće od šestoro dece sudije Mihaila Hakmana i učiteljice Darinke Hakman, rođene Đurić.

Osnovnu školu završio je Tuzli, gde mu je učitelj bio Veljko Čubrilović, dok je uspešno školovanje u tamošnjoj muškoj gimnaziji morao da prekine kad je sa 15 godina, kao saradnik Mlade Bosne, osuđen na devet meseci zatvora zbog atentata na naslednika austrougarskog prestola Franca Ferdinanda u Sarajevu 1914. godine.

Gimnaziju je kasnije završio u Sarajevu.

Talentovan za strane jezike i umetnost, posle Prvog svetskog rata odlučio se za studije slikarstva, najpre u Pragu kod Vlaha Bukovca, potom u Beču i konačno u Krakovu u klasi Stanislava Vajsa, poznatog poljskog koloriste i postimpresioniste.

Prvu samostalnu izložbu imao je 1925. u Beogradu u koji se vratio pole višegodišnje pariske “faze”.

Drugi svetski rat je kao zarobljenik Jugoslovenske kraljevske vojske proveo u logorima Felzen i Dortmund.

Zbog narušenog zdravlja vraćen je pred kraj rata 1944. u Beograd.

Poslednje tri godine života, zbog kardiološkog lečenja, proveo je u Opatiji, gde je preminuo 9. decembra 1961. godine.

Učenici

Za vanrednog profesora beogradske Akademije likovnih umetnosti Kosta Hakman postavljen je 1940, a u zvanje redovnog profesora izabran je 13 godina kasnije. Među njegovim učenicima bili su slikari: Ljubomir Ljuba Popović, Momo Kapor, Milić od Mačve…