Izložba "Mit živi"

U Fondaciji kažu da je reč o kolekciji od 200 predmeta „velike emocionalne vrednosti“, čiji najveći deo pripada kolekcionaru Niku Karalambopulosu, a u kojoj je sažet najveći deo života Marije Kalas – od kostima u Verdijevoj „Travijati“ do njenog omiljenog zlatnog krsta koji joj je rođak skinuo sa vrata na odru posle opela u grčkoj crkvi Svetog Stefana u Parizu.

Šta sve ovu postavku, koja će biti otvorena do 29. oktobra, čini posebnom?

„Na ovoj izložbi predstavljena je jedinstvena i retka kolekcija predmeta koji su pripadali ili imali neke veze sa Marijom Kalas. Sakupljani su godinama, uz veliku pažnju, iskrenost i stručnost našeg dugogodišnjeg člana Nika Karalabopoulosa. Ovo je bez sumnje najveća ovakva kolekcija na svetu, sadrži širok spektar premeta, od odeće i nakita do klavira i delova nameštaja. Marija Kalas bila je slavna za života, a danas je ikona. Posle višegodišnjeg napornog rada na glasu mogla je da peva skoro svaku žensku opersku ulogu – dramsku, komičnu, verističku. Volela je izazov – na scenu je vratila mnoge zaboravljene ili nepoznate. Četrdeset godina nakon smrti, njeno ime je i dalje poznato ljubiteljima opere, kao i onima koji cene njenu fascinantnu i dramatičnu životnu priču“, kaže povodom izložbe u Atini Karl van Zogel, jedan od osnivača Međunarodnog kluba Marija Kalas, čiji je pokrovitelj bio najveći tenor 20. veka Lučano Pavaroti.

Na izložbi u Atini se, pored delova kostima i muzičkih partitura, nalazi i odeća koju je Marija Kalas nosila na zabavama ljubavi njenog života grčkog magnata Aristotela Onazisa, torbe, nakit, šeširi, slike, nameštaj, uvojak kose koji je poklonila svom omiljenom batleru… Tu su i: njen prvi autogram koji je potpisala sa 15. godina, kao i poslednji autogram, umrlica, telefonski imenik, lična dokumenta – pasoš i lična karta, prepiska sa kolegama, dirigentima i rediteljima kojima je radila, kao i mnogim javnim ličnostima poput Vinstona Čerčila, glumaca Grejs Keli i Lorensa Olivijea… Na izložbi se mogu videti i šal koji joj je poklonila španska koleginica čuveni sopran Marija Malibran, omiljena Onazisova šolja i drugi premeti s njegove jahte „Kristina“, programi sa raznih recitala, uključujući i nastup u atinskom Odenu Heroda Atikusa, sa kog je sačuvan i kostim koji je nosila. Postavka je „pojačana“ digitalnom tehnologijom, uz čiju pomoć posetioci mogu da upoznaju sve detalje profesionalnog i privatnog života Marije Kalas.

Neprevaziđena na sceni na kojoj je ostvarila 50 različitih uloga, neponovljive boje glasa, čiji je vokalni raspon merio skoro tri oktave, ubedljivog dramskog izraza i univerzalnog repertoara Marija Kalas je, prema mišljenju mnogih muzikologa, za opersku umetnost važna koliko i njeni reformatori nemački kompozitor Rihard Vagner i italijanski dirigent Arturo Toskanini. Čuveni američki kompozitor, dirigent i pijanista Leonard Bernštajn tvrdio je da je ona „Bibija opere“. Uprkos relativno kratkoj pevačkoj karijeri Marija Kalas vratila je sjaj, glamur i publiku sredinom 20. veka posustaloj operskoj umetnosti.

Rođena je kao Marija Ana Sofija Sesilija Kalogeropulos u NJujorku 2. decembra 1913. godine. Dete grčkih emigranata, posle razvoda roditelja, vratila se u Grčku 1937, gde je na Atinskom konzervatorijumu upisala studije pevanja. Debitovala je u Atini, a već 1947. u Veroni je započela blistavu međunarodnu opersku karijeru, za koju velika zasluga pripada i njenom tadašnjem suprugu, imućnom ljubitelju opere Batisti Meneginu. Iako su njena gostovanja i uspesi bili planetarnih razmera, njena „glavna scena“ bila je milanska Skala.

– Za mene je muzička umetnost veličanstvena i ne mogu da podnesem da se tretira na drugačiji način. Kad se na takav način poštuje i kad se poštuju umetnici koji to zaslužuju, ja dajem sve od sebe. Ne želim da me dovode u vezu sa slabim predstavama, ukusom, dirigovanjem ili pevanjem – govorila je Marija Kalas.

Osim po vrhunskom pevanju, bila je poznata i po tome što je zarad karijere naglo smršala 36 kilograma, čije su posledice i danas u operskim krugovima tema sporenja, iako joj je novi izgled doneo i status modne ikone. Postaje zvezda naslovnih strana prestižnih žurnala na kojima se fotografiše u kreacijama poznatih autora, ali i žute štampe zbog kapricioznog ponašanja, kontroverznog rivalstva sa čuvenim italijanskim sopranom Renatom Tealdi i sklonosti skandalima, pogotovo posle do kraja neostvarene ljubavne veze sa Aristotelom Onazisom, započete 1959, koja se smatra jednom od najvećih i najintrigantnijih ljubavnih priča 20. veka. LJubav prema Onazisu, dostojna grčke antičke tradicije, ostavila je traga na njeno zdravlje i božanski glas. Poslednju celovečernju operu otpevala je 1965. u londonskom Kovent Gardenu, a četiri godine kasnije ostvarila je i svoju jedinu glumačku filmsku ulogu kao Euripidova mitska Medeja u istoimenom Pazolinijevom filmu. Jedno vreme predavala je na DŽulijard školi u NJujorku. Sa scene se definitivno povukla 1974. u osamu svog apartmana u Parizu, u kom je umrla u 53. godini. NJen pepeo razvejan je po Egejskom moru.

Povodom 25. godišnjice smrti Marije Kalas, njen ispisnik, prijatelj i dugogodišnji saradnik čuveni operski, filmski i TV reditelj Franko Zafireli režirao je i producirao 2002. film „Kalas zauvek“ sa Fani Ardan u glavnoj ulozi.

U centru Atine

Fondacija B & M Teokarakis za likovne i muzičke umetnosti osnovana je 2004. kao neprofitna organizacija za društvenu dobrobit, što je potvrđeno dekretom predsednika Grčke. Počela je s radom 2007, a cilj njenih osnivača Basilija i Marine Teokarakis, koji zauzimaju važno mesto u grčkom i međunarodnom likovnom i muzičkom životu, bio je „podsticanje javnosti na široki i interdisciplinarni dijalog sa muzičkom i vizuelnom umetnošću, predstavljanje grčkih umetnika u inostranstvu, rad na razvoju mreža koje olakšavaju saradnju i razmenu“. Fondacija se nalazi u srcu Atine, preko puta zgrade Grčkog parlamenta, u zdanju pod zaštitom države, koje je 1920. projektovao grčki arhitekta Vasilje Cagris u eklektičkom stilu.