Izložba „Nadežda Petrović – u susret obeležavanju 150 godina od rođenja“ u Galeriji RTS

Poslednjih dana 2022. u Galerji RTS otvorena je izložba Nadežda Petrović – u susret obeležavanju 150 godina od rođenja, kojim je započelo obeležavanje ovog jubileja.

Autori postavke su Mirjana Racković i Dragana Božović, istoričarke umetnosti i muzejske savetnice čačanske Umetničke galerije Nadežda Petrović.

Na ovoj instant postavci u Galeriji RTS izloženo je šest slika Nadežde Petrović – po tri iz Narodnog muzeja Srbije i čačanske Galerije koja nosi njeno ime.

Prema rečima autora, reč je o delima iz dva perioda slikarstva Nadežde Petrović: prva faza Minhenskog perioda (1898-1901) i prva i treća faza Srpskog perioda, koji je trajao od 1903. do 1910. godine.

“Iz Minhenskog perioda, čija prva faza obuhvata vreme pohađanja slikarske škole Antona Ažbea u Minhenu, tu su slike Vodenica i Čitanje. Srpski period i njegova prva faza kojoj pripada Nadeždino aktivno slikanje po okolini Beograda i u vreme umetničke kolonije u Sićevu, iznedrili su dela jake energije i bogatog kolorita, ali i ona gde je birala umereniju paletu boja, te dominiraju smirenost i kontemplacija. Iz tog perioda su Predeo sa kolibom i Devojčica u belom. Iz treće kolirističke faze Srpskog perioda, kad je učvrstila ekspresionističku obradu i upotrebu bogatog iznijansiranog kolorita, jesu Predeo i Portret starice“, objašnjavaju u katalogu autori izložbe.

Uz ovih šest slika tu su i panoi sa životnom i radnom biografijom, fotografije, vitrine sa knjigama i publikacijama vezanim za Nadeždu Petrović, njenu porodicu, izložbe…

Prema rečima autora, “ova postavka je dokumentarna priča o životu i stvaralaštvu i okvirna ilustracija umetničkog opusa jedne od najpoznatijih srpskih slikarki”.

“Šta sam mogla drugo da postanem ja, Dimitrijeva i Milevina kći, do srpska slikarka, kad umesto prve fotografije iz najranijeg detinjstva imam crteže… Šta sam mogla da postanem nego rodoljubiva Srpkinja kad je moja majka Mileva vaspitavala generacije đaka u Srbiji vodeći tim putem i celu porodicu našu”, poručuje o sebi na ovoj izložbi Nadežda Petrović, definišući istovremeno u glavnim crtama i svoju umetnost u kojoj je “tematski ostala verna nacionalnom, iako se stilski potpuno okrenula savremenim tokovima evropske umetnosti”.

Ona je 11. oktobra 1873. rođena u Čačku sticajem porodičnih okolnosti – roditelji joj tu bili na učiteljskoj službi, da bi se već 1884. njena porodica, sa 13 dece od kojih je devetoro preživelo, vratila u Beograd.

Posle Više ženske škole postaje učiteljica crtanja i uporedo pohađa časove slikanja kod Đorđa Krstića i Kirila Kutlika.

Slikarski dar nasledila je od oca, a Đorđe Krstić je ohrabrio da ode na umetničke studije u Minhen, gde su likovni pedagozi, Anton Ažbe i Julius Ekster, kao i umetnička klima u ovom gradu odredili njen slikarski put, pre svega otvorenost ka nemačkom ekspresionizmu.

Po povratku u Srbiju radila je u školi, pisala o izložbama, događanjima u kulturi, politici – osim umetničkog bila je poznata i po aktivnom društvenom radu.

Umetnički početak u Beogradu bio je težak, likovni kritičari nisu imali razumevanja za nove likovne pravce, da bi njeno slikarstvo punu afirmaciju dobilo između dva svetska rata, a među poštovaocima njene umetnosti bio je i kralj Aleksandar Karađorđević Ujedinitelj.

Na društvenom planu, Nadežda Petrović bila je jedna od osnivača Kola srpskih sestara 1903, radila je na pomoći srpskim zemljama koje su do Prvog balkanskog rata ostale pod otomanskom vlašču, bila zagovornica jugoslovenske ideje.

To vreme između 1903. i 1910. smatra se periodom njenog najplodnijeg stvaralaštva, iza kog slede studijski boravak u Parizu, porodične tragedije i ratovi.

Tokom balkanskih i u Prvom svetskom ratu bila je dobrovoljna bolničarka, što nije uticalo na njen slikarski i fotografski rad.

Život je završila u Vojnoj bolnici u Valjevu, 3. aprila 1915. kao žrtva tifusa.

“Bez obzira na sve teškoće koje je imala kao žena u vrtlogu burnih istorijskih događaja i društvenih zbivanja balkanskih prostora, Nadežda Petrović je postala svojevrsni predvodnik svega značajnog što se dešavalo u prvih petnaest godina prošlog veka – izborila se za sopstvene stavove u umetnosti, zbližavala umetnike južnoslovenskog prostora, radila na obrazovanju i emancipaciji boreći se sa tradicionalizmom i predrasudama i na kraju dala život u borbi za čast i slobodu svog roda. Godinama nakon prerane smrti Nadeždin umetnički rad potpuno je bio zasenjen altruizmom i rodoljubljem toliko da se skoro isključivo njena ličnost percipirala kroz žrtvu velike heroine… Ipak, umetnički opus Nadežde Petrović nesumnjivo je pomerio granice srpskog slikarstva, ohrabrio generacije umetnika sa početka 20. veka ka novim umetničkim dometima i usmerio kasnije generacije… Njen pristup slici nesumnjiv je rezultat školovanja u Minhenu i boravaka u Francuskoj i Italiji, a stalni povratak tradicionalnoj Srbiji izražen je u vidu tema koje nose predznak nacionalnog. U tom slikarstvu prepoznat je model beskompromisnosti u svom modernizmu, što je postignuto odsustvom dopadljive slike predela i naturalističkog detaljisanja. Razbijanjem strogog shematizma realističke slike, koristeći pastuoznu fakturu i krajnje neuobičajen kolorit, srpsko slikarstvo je približila evropskim pravcima”, ističe se u katalogu izložbe u Galeriji RTS.

Sama Nadežda Petrović smatrala je da „umetnici moraju biti veliki učitelji ne samo svog no sviju naroda, ne samo svog no sviju stoleća, plemenitost njihova mora biti bezgranična onako kao što je priroda bezgranična u bogatstvu i uzvišenosti; slikarevi pogledi moraju biti široki, širih prostranijih granica no što je njegova paleta i rad u koji unosi svoju sliku”…

Na novčanici od 200 dinara

Od 2. jula 2005. Nadežda Petrović ima i svoju novčanicu u Srbiji – od 200 dinara.

Sa prednje strane te novčanice prikazani su slikarkin portret i skulptura, obrisi manastira Gračanica i slikarska četkica.

Na poleđini je figura Nadežde Petrović kao dobrovoljne bolničarke tokom Prvog balkanskog rata, prikaz crkve manastira Gračanica i deo kompozicije s jedne od njenih slika.

Šljive, istorija, umetnici, sport…

Iza projekta Nacionalna prestonice kulture stoji Ministarstvo kulture Srbije iz kog je već saopšteno da će 150 godina od rođenja Nadežde Petrović u Čačku biti obeleženo velikom retrospektivnom izložbom i mnogim pratećim programima i sadržajima, a da je uvod u sva ta zbivanja postavka u Galerije RTS, čiji je “cilj podsećanja šire javnosti na veličinu ličnosti i dela poznate slikarke”.

Kako je najavljeno, uz podršku Ministarstva kulture i Uneska, jubilej Nadežde Petrović biće obeležen u Srbiji, regionu i inostranstvu, uz napomenu da se 2023. obeležava i 125 godina od rođenja njenog brata, književnika Rastka Petrovića.

Slogan pod kojim će Čačak ove godine nositi titulu prve nacionalne prestonice kulture u Srbiji glasi Čačanska rodna.

Inspirisan je čuvenom hibridnom sortom šljive, nastaloj ukrštanjem Požegače i Stenleja, a kad je reč o kulturi, Čačak će se predstaviti kao “grad Nadežde Petrović, Vladislava Petkovića Disa, Tanaska Rajića, Sonje Savić, vojvode Stepe Stepanovića, Puriše Đorđevića, Dragana Kićanovića, Željka Obradovića…”