Izložba o stogodišnjici nadrealizma u beogradskoj Galeriji „Rima”

Ove godine navršava se jedan vek od kada je Andre Breton 1924. godine objavio Manifest nadrealizma, čime je zvanično osnovan nadrealistički pokret u Parizu. Galerija „Rima” se 8. maja priključuje međunarodnom obeležavanju jubileja, otvaranjem izložbe posvećene stogodišnjici avangardnog pokreta, koji je postojao i aktivno delovao u Srbiji, bivajući jedan od najznačajnijih pokreta izvan francuske centrale.

Tim povodom, beogradskoj publici će prvi put biti predstavljeno pismo Andrea Bretona upućeno Marku Ristiću i redakciji časopisa Nadrealizam danas i ovde 28. marta 1932. godine, kao odgovor na Anketu o želji.

Nadrealistički pokret je nastao u Francuskoj 1924. godine i imao je internacionalni karakter, a od samog početka prisutan je i u Srbiji (Kraljevina Jugoslavija), gde se razvijao sinhronizovano sa francuskim punu deceniju između 1922. i 1932. godine, podsećaju organizatori izložbe.

Protok najsavremenijih radikalnih ideja od Pariza do Beograda ostvaren je posredstvom mladih ljudi, budućih intelektualaca, koji su nakon Prvog svetskog rata boravili na studijama u Parizu, i činili potonje jezgro nadrealističkog pokreta – Dušan Matić, Milan Dedinac, Mladen Dimitrijević (Dimitrije Dedinac), Aleksandar Vučo i Vane Bor (Stevan Živadinović).

Takođe, zahvaljujući višegodišnjoj prepisci dvojice glavnih protagonista francuskog i srpskog nadrealizma – Andrea Bretona i Marka Ristića, ova dva pokreta su tokom kolektivnog delovanja beogradske grupe funkcionisala kao jedan.

Iako je evoluciju nadrealističke misli u Srbiji moguće pratiti od 1922. godine, zvaničnu beogradsku grupu su tek 1930. godine osnovali Marko Ristić, Milan Dedinac, Mladen Dimitrijević, Dušan Matić, Stevan Vane Živadinović-Bor, Konstantin Koča Popović, Petar Popović, Radojica Živanović – Noe, Branko Milovanović, Aleksandar Vučo, Đorđe Kostić, Đorđe Jovanović i Oskar Davičo.

Poslednje svedočanstvo zajedničkog angažovanja dvaju pokreta, koja su na nadrealističkoj mapi Evrope imala gotovo ravnopravnu poziciju između 1930. i 1932. godine, predstavlja pismo Andrea Bretona, upućeno 28. marta 1932. godine Marku Ristiću i redakciji časopisa Nadrealizam danas i ovde (NDIO).

Pismo, ističu iz „Rime”, sadrži odgovore na sedam pitanja iz Ankete o želji, objavljene u drugom broju pomenutog časopisa, januara 1932. godine.

Osim Bretonovog, među dvadest četiri odgovora prihvatljiva redakciji, poseban značaj imaju odgovori Renea Krevela, Pola Elijara i Salvadora Dalija, poslati specijalno za treći i poslednji broj časopisa NDIO, izašlog u junu iste godine. Gašenjem beogradskog pokreta prestao je da izlazi i časopis, a time je okončana i kolektivna saradnja ova dva pokreta.

Nakon smrti Marka Ristića, ovom, i mnogim drugim Bretonovim pismima i dokumentima iz Ristićeve zaostavštine se gubi svaki trag sve do oktobra 2023. godine, kada se pojavljuje u Parizu na aukciji „Mille nuits de reves VI” s kuriozitetima iz kolekcije Ženevjeve i Žan-Pola Kana (Geneviève & Jean-Paul Kahn).

Izložbom u čast stogodišnjice nadrealizma, Galerija „Rima” prvi put domaćoj javnosti predstavlja pismo Andrea Bretona, sa namerom da doprinese celokupnom sagledavanju značaja beogradskog pokreta, koji je u kratkotrajnom periodu svog kolektivnog delovanja, bio jedan od najvažnijih izvan Francuske.

Izložba je otvorena do 21. maja.

Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.