Izložba Sonje Radan: Londonske slike i skulpture o ljetu miholjskom, kao lavina sa vulkanskom snagom, bojama i mirisima

Od devedesetih godina Sonja Radan živi i stvara u Londonu, a kako je istakla Ognjenović, njeno slikarstvo nameće se pogledu najpre eruptivnom silinom boja koje ona kroti oštrim linijama i formiranjem centralnog ishodišta slike kao tematskog osećajnog i misaonog jezgra.

– U svemu što izađe iz njene slikarske radionice, od najmanje skice i crteža do veoma složenih formata, nezavisno od materijala ili obima, pulsira visoko usijani polemički likovni ton poricanja šablonske ravnodušnosti i dekorativne mirnoće odavno umornih oblika.

Njeno slikarstvo počiva pre svega na neutaživom kreativnom nagonu koji se neprestano obnavlja u sukobu, ili utakmici izmešu vidljivog i onog što ispod toga slikar treba da otkrije. Sonja Radan taj sukob istražuje još od svojih početničkih radova, tako da se danas s pravom govori o njenom osobenom rukopisu i superiorno izgrađenoj sopstvenoj likovnoj poetici – izjavila je Vida Ognjenović.

Sudeći po obilju radova i bogatom slikarskom iskustvu, kako je navela, prvo načelo poetike Sonje Radan mogli bismo definisati kao stalno bekstvo od neslobodne kopije ka slobodi pomeranja, promene i preinake.

A kao drugo: čemu boja ako nije jarka, ili veliko poverenje u boju, a pre svega i najvećma u njenu jarkost.

– Uz vrhunski lak i oslobođen, ali nikad brljatorski nasumični, potez kičicom, uz neomeđenu izražajnost boje, čije usijanje traži i postiže da bi biću slike osigurala punu likovnu moć, Sonja Radan slika ono što sama u svetu oko sebe pronalazi i izdvaja, a ne ono što joj se nameće kao razmetljiva uopštena pojavnost.

Ona slika ne da zabeleži važan trenutak sopstvenog otkrića, ni da proslavi ostvarenje poduhvata, već da uslika rezultat proveravanja rezultata prvog pogleda. Tako treba i posmatrati njene slike, one nisu ni zagonetke ni rebusi, ali zahtevaju odgonetanje unutarnjeg konteksta među naslikanim elementima – navela je Ognjenović.

Na njenim slikama Kupačice, na kojima je naslikana grupa žena na plaži, po njihovom izrazu i stavu, možemo zapaziti da se one u stvari ne sunčaju. Te žene stoje izazovno, kao da se takmiče sa suncem u lepoti i sjaju, prkosno mu izlažući svoje raskošno šarene raznobojne kostime i svoja potamnela jedra tela.

– Kao da mu svojim stavom sa slike govore; Jesi svetlo, jesi usijano, jesi izvor života, ali i mi smo sve to. Ne možeš nam ništa, jarko sunce, naše su boje jarkije. To bi u stvari mogao da bude naziv te slike.

Na slici Krajputaši, kako je istakla, ispod majstorski diskretno islikane providne vremenske koprene, naziru se lica tih dalekih ratnika, sahranjenih pokraj puta, koje su ožalili bezbrojni prolaznici.

– Ne prepoznajemo njihova lica, ali smrt i tuga su duboko upisane u sliku i to je osnovna tema slike. Isto tako su zanimljive male skulpture, Sjećanje Drveta, u stvari, pravougaoni sitni komadi drveta, na čijim su podudarnim stranama naslikani delovi porteta koji, ako se poklope pravilno, čine lice neke osobe.

Ali, ako se sklope nasumice, postiže se neka komična, skoro pozoršna igra maskama. Upravo je ta igra kontekst slike.

Sonja Radan, prema rečima Vide Ognjenović, slika stvar, pojavu, grupu ne samo radi dokumentovala njihovog postojanja.

– Slika ružu ne da bi potvrdila i proslavila lepotu sklopa njenih latica, već nastoji da naslika njen miris, I, što je najzačudnije, u tome i uspeva. Vidljive površine pitoresknih stvari, bi nas uverile u svoju markantnost. Da bi to sve postigla, ova izvanredna slikarka u njih uslikava odnose, uzroke, posledice, odstupanja, ili pretpostavke.

Zato za upoznavanje njenih slika nije dovoljno biti njihov posmatrač, njih zapravo treba iščitavati. No, ona vam za to ne nameće, niti nudi ikakav poseban glosarij, već vas poziva da to činite po svojoj širokoj asocijativnoj slobodi.

Upravo ta otvorena višeznačnost čini slike Sonje Radan jednom vrstom ogledala u kojem se stvarnost nesmetano ogleda. Ako se pomatrač pažljivo zagleda i s poverenjem udubi u neku njenu sliku, može u njoj da nađe i sopstveni lik.

Ne grdite sliku, poručila je Ognjenović, ako ne budete zadovoljni svojim otiskom u njoj. Možda ste gledali s nekim predubeđenjem. Zato, pogledajte ponovo, ko zna, stvari se menjaju.

– I samo još da naglasimo važnu i nepobitnu činjenicu. Sve slike, skulpture, crteži, pa i Sonjini usputni zapisi na kafanskim salvetama i kutijama cigareta, kao i sve što je na njima naslikano, objekti su vulkanskog porekla.

Ne čudite se, to su originalni delovi vulkanske lave aktivnog vulkana koji je življi i jači od Etne i Popokatapetla, a zove se Sonja Radan. Da, Sonja Radan je slikarka Vulkan, odnosno slikarka Vulkanka – istakla je Vida Ognjenović.

„Tri priče ljeta miholjskog“, kojima se ova umetnica posle pauze od desetak godina vratila pred beogradsku publiku, čini 26 radova – 12 slika velikog i srednjeg formata (akrilik na platnu), i 14 skulptura u drvetu.

Izložba u Galeriji „Sanjaj“ otvorena je do 15. oktobra.

Vera u umetnost

Sonja Radan je započela karijeru 1984, odmah posle diplomiranja na sarajevskoj Akademiji likovnih umjetnosti, izlagala je širom Jugoslavije, u Nemačkoj, Austriji, Češkoj, Španiji, Grčkoj, Irskoj, a početkom ratova 1991. započeo je i njen londonski život.

Radan istražuje različite umetničke medijume kao što su slikanje na platnu, drvetu, tekstilu i staklu, a poseban deo njenog stvaranja čine skulpture od drveta, koje slika i dopunjuje različitim materijalima, u vidu prostornog kolaža.

Na velikoj izložbi Mediterraneo 2008. u Italijanskom Kulturnom Institutu u Londonu, izabrana je da predstavlja BiH među umetnicima iz 42 zemlje, a njne rad je prezentiran 2017. u zborniku: Svijetionici, antologiji i monografiji bosanskohercegovačkih umetnika, van granica rodne zemlje.

Serija skulptura/slika Sonje Radan, „Sjećanje Drveta“, izabrana je i prikazana 2018. u prestižnoj londonskoj galeriji Saatchi, a radove izlaže i u drugim gradovima Velike Britanije, kao i širom nekadašnje Jugoslavije.

Član je Udruženja likovnih i primjenjenih umjetnika BiH.