Izvan granica – umetnost građanskog društva

Poimanja nizozemske grafike“, koji ova institucija od nacionalnog značaja organizuje u saradnji sa Katedrom za nederlandistiku Filološkog fakulteta u Beogradu, a uz podršku Ministarstva kulture i informisanja. Najavljeno je učešće stručnjaka iz Holandije, Francuske, Rusije i Srbije.

„Nizozemska grafika predstavlja paradigmu sveobuhvatnog značenja ovoga medija. Uspostavljena na bogatoj i dinamičnoj produkciji u promenljivim istorijskim uslovima, u rasponu od 15. do 17. veka, ona odražava duhovnu, intelektualnu i društvenu klimu Nizozemske, koja je bila specifična u odnosu na druge oblasti Zapadne Evrope. Beogradska konferencija želi da sagleda nizozemsku grafiku kao fenomen rane moderne, kao krajnje mobilno sredstvo koje funkcioniše na principima estetičke, društvene i kulturološke komunikacije. Ukazujući na slojevitost njenog značenja, nizozemsku grafiku sagledavamo sa dva aspekta: intermedijskog – unutar opšteg polja umetnosti i društvenog, u kome dolazi do širenja njenog značenja“, kažu u Narodnom muzeju.

Međunarodni skup održaće se u prostorijama Narodnog muzeja i SANU. U organizacionom komitetu su profesor Jelica Novaković sa Filološkog fakulteta i stručnjaci Narodnog muzeja: Dragana Kovačić, Gordana Grabež, Jelena Dergenc i Jasmina Novaković.

Krajem marta u Narodnom muzeju otvorena je stalna postavka „Nizozemska grafika“ iz kolekcije ove kuće, na kojoj je izloženo 96 radova holandskih majstora u izboru Dragane Kovačević, kustosa Zbirke crteža i grafika stranih autora. U okviru Kabineta grafike Narodnog muzeja čuva se 200 radova holandskih umetnika, koji su nastali u periodu od početka 16. do prvih decenija 18. veka. Ova zbirka grafika nabavljana je najvećim delom otkupom posle 1945, a najveće su bile kolekcije Jelene Stefanović Sakelarides, Zvonka Svitličića i Henriha Lederera.

Nizozemska grafika, kako ističu u Narodnom muzeju, svoju ekspanziju doživljava u oblasti između reka Meze, Šelde, i Rajne od 15. do 18. veka, gde se razvila specifična kultura, utemeljena na kasnom srednjem veku.

Istoričari umetnosti ukazuju da je „nizozemska grafika imala uporište u građanskom društvu, koje je sa jedne strane obezbeđivalo stabilnu potražnju, a time i produkciju, a sa druge strane je doprinelo bogatstvu njenog sadržaja, zbog čega je ova grafička produkcija pokazala je u punom smislu sposobnost da zadobija različite oblike, od umetničko-estetičkog do dokumentarnog i informativnog“.

„Razvojem gradova poput Briža i Genta već u 13. veku formirala se građanska kultura sa dominantnim snažnim esnafskim udruženjima bankara i trgovaca, koja pariraju moći vladara i koja imaju vlastiti ukus i potrebe za umetnošću. Ova kultura je u periodu od 16. do 18. veka izrodila osobenu umetnost, kao plod izuzetno živih društvenih aktivnosti, sa velikim prometom ljudi, robe i umetnina. U 16. veku Antverpen je bio posebno značajan centar. LJudi su se kretali i migrirali zbog ratova, ekonomskih faktora, vođeni znatiželjom i traganjem za umetnošću, nošeni humanističko-renesansnim idejama koje su ih odvodile u Italiju i prema Francuskoj, Engleskoj i Nemačkoj, što je bio ambijent i preduslov nastajanja ovako raznovrsne i bogate umetničke produkcije“, objašnjavaju u Narodnom muzeju.

Tokom 16. veka umetnost grafike bila je jedno od glavnih uporišta nizozemske kulture. U njoj se umetnički formirao i Lukas van Lejden, mlađi holandski savremenik Markantoinija Rajmondija i Albrehta Direra, zahvaljujući kojima je grafički list postao umetnički predmet osobene estetike. Van Lejdenova umetnost, kako objašnjavaju kustosi Narodnog muzeja, bila je bazirana na „humanizmu, slobodnoj interpretaciji tema, originalnosti, inovacijama i stalnim istraživanjima u graverstvu, kao i na istančanoj i minucioznoj izvedbi i štampi, zbog čega je postao jedan od vodećih grafičara svoga doba“. Zahvaljujući Van Lejdenu holandska grafika stekla međunarodnu reputaciju, a njegovo delo uticao je i na sledeće generacije njegovih sunarodnika – Hendrika Holcijusa, Žaka de Hejna Drugog i Rembranta.