Jugoslavija u senci rata

Jedna od takvih knjiga je i studija irskog istoričara DŽona Pola NJumena „Jugoslavija u senci rata – ratni veterani i stvaranje nove države 1903-1945“ u prevodu Dmitra Tasića.

„Ovo je kritički pristup prošlosti, kao što svi istorijski spisi i tumačenja treba da budu. Polazište mog istraživanja počivalo je na želji da se bolje razumeju razlozi zbog kojih je Kraljevina Jugoslavija bila suočena sa toliko mnogo teškoća u stvaranju integrisane i funkcionalne politike i nacionalne kulture. Verujem da su veoma različita iskustva pojedinih delova njenog stanovništva tokom Prvog svetskog rata bila koren mnogih nedaća“, objašnjava u predgovoru srpskom izdanju knjige autor, koji smatra da je „to problem koji se kroz istoriju nanovo javlja u većini zemalja koje su pokušale da pomire razjedinjena ratna nasleđa“.

NJumen napominje da je u ovoj knjizi „nastojao da identifikuje pomenute probleme i da promisli na koji način nasilje i podele jednog rata, u datim okolnostima mogu da izbiju na površinu u narednim ratovima“. NJegova knjiga je zapravo priča o ljudima koji su doprineli stvaranju Jugoslavije i kako je ta država funkcionisala, ali i slika „Nove Evrope“ posle Prvog svetskog rata kad su „prvi put Istočna i Zapadna Evropa ličile jedna na drugu, započevši kratkotrajnu eru nacionalnih država kojima su upravljale liberalne političke institucije, koje su se u međuratnom periodu ubrzo, gotovo jednoobrazno, urušile“.

„Istražujući kulturu pobede i poraza na prostoru Jugoslavije posle Prvog svetskog rata, NJumen se suočio sa istorijski skrajnutim dokumentima, koja su velike teme i događaji prekrili. Novostvorena država, u čijim granicama su se našli pobednici i poraženi, nije imala dovoljno kapaciteta da se izbori s unutrašnjim problemima koji su nastali ujedinjenjem, ali i koji su bili nasleđeni iz Austrougarske i balkanskih ratova. Krhka i ratom opustošena Kraljevina Jugoslavija, pod teretom je gradila svoj politički i pravni sistem usmeravajući energiju na međunarodne odnose, dok su njeni građani očekivali brži i pravedniji boljitak za sebe. Turbulentne prilike, međupartijski sukobi i diktatura doprineli su da se jaz među pobednicima i poraženima produbljuje u godinama između dva rata eskalirajući kroz novi sukob obeležen zločinima poraženih u Velikom ratu“, objasnio je na predstavljenju knjige u Knjižari kafeu Službenog glasnika prevodilac knjige i NJumenov srpski kolega istoričar Dmitar Tasić.

Zahvaljujući njihovoj saradnji ova knjiga, objavljena u Kembridž Juniverziti Presu (Cambridge University Press) prevedena je i objavljena na srpskom jeziku kao „dragoceni doprinos građi o narodima Jugoslavije tokom Prvog i Drugog svetskog rata i redak pogled sa strane na ovaj prostor tokom 20. veka“.

Autor

Irski istoričar DŽon Pol NJumen predaje Evropsku istoriju 20. veka na Univerzitetu Mejnut u Irskoj. Doktorirao je na Univerzitetu u Sautemptonu, a posledoktorske studije nastavio je u Dablinu u Centru za studije rata. Posebno ga zanimaju istorija kulture pobede u Evropi 20. veka, ratni vojni invalidi, komparativna istorija Čehoslovačke i Jugoslavije, paravojno organizovanje u Srednjoj Evropi i na Balkanu.