Foto: privatna arhivaIako se vitraž kao tehnika javlja u srednjem veku, pojavom romaničkog umetničkog stila, u Veliki Bečkerek stigao je tek sredinom 19. veka i to najpre na ukrasnom prozoru rimokatoličke katedrale.
Bio je to jedan ljubičasti prozor, objašnjava istoričar umetnosti Dejan Vorgić, koji je u zrenjaninskom muzeju priredio izložbu posvećenu staklu, u okviru koje je aktealan tematski deo posvećen vitražima.
„Prvi nagoveštaj vitraža u tadašnjem Velikom Bečkereku imamo u periodu od 1866. do 1869. godine, kada je za sanktuarium novoizgrađene rimokatoličke katedrale iz Beča naručen stakleni prozor u lјubičastoj boji. Potom je usledio dekorisanje više javnih, verskih i privatnih objekata vitražnim ciklusima“, objašnjava Dejan Vorgić.
Među najlepše profane primerke vitraža u današnjem Zrenjaninu spadaju oni u Gradskoj kući, tačnije Županijskoj palati.
Veliki vitraži se nalaze nad glavnim stepeništem u zgradi i simbolično predstavljaju – mudrost, pravdu i moć.
Ovi vitraži, postavljeni na prozorima ka Gradskoj bašti, osim dekorativne funkcije imaju i umetničku vrednost, objašnjava Miodrag Grubački, novinar i urednik gradskoj sajta.
Delo su Eduarda Kracmana, najpoznatijeg vitražiste druge polovine 19. veka u Mađarskoj i sina poznatog češkog slikara Gustava Kracmana.
Vitraži i na privatnim objektima
U zgradi koja pripada kompleksu fabrike šećera, u ulici Petra Drapšina broj 15 u Zrenjaninu, koja je izgrađena 1911. godine, a koja je bila namenjena stanovanju direktora nalaze se izuzetni vitraži, rad Ivana Marinkovića, autora iz Zagreba.
Vitraži ukrašavaju raskošnu biblioteku, i daju posebnu lepotu unutrašnjoj dekoraciji ove inače prelepe zgrade, koju je njen vlasnik obnovio pod nadzorom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
„Osim po vlastitim predlošcima, Marinković je radio i po nacrtima poznatih slikara i athitekata. Njegova radionica je vitražima opremila mnoge reprezentativne objekte kao što su Sveučilišna biblioteka i dvorana Sabora Hrvatske u Zagrebu, prozori zgrade Skupštine Jugoslavije u Beogradu, i niz stambenih zgrada i crkava u Zagrebu i drugim gradovima“, objašnjava stručnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture Bojan Kojičić.
Prema podacima Zavoda, i zgrada Vilmoša Grinbauma u glavnoj ulici u Zrenjaninu ima vitraže, ali su vrаtа i prоzоri sa оrnаmеntikom bојеnih vitrаžа nа svim zаstаklјеnim pоvršinаmа sаčuvаni su samo dеlimičnо.
U međuratnom periodu vitraže dobijaju ponovo rimokatolička katedrala, 1934. godine, Sinagoga ali i Vavedenska crkva.
Jedan od vitraža na katedrali stradao je u nevremenu 2003. godine, ali je posle restauratorskih radova zamenjen novim.
Nakon Drugog svetskog rata Zgrada političko-društvenih organizacija je 1967. godine ukrašena radovima profesora Akademije primenjenih umetnosti Dragoslava Stojanovića Sip-a.
Više vesti iz ovog grada čitajte na sledećem linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
