Artur Munk sa svojom medicinskom torbom - Iz albuma porodice MunkPoznati književnik i doktor Artur Munk rođen je 25. maja 1886. godine u jevrejskoj porodici u Subotici. Njegov otac, Đula Munk, bio je činovnik bez imovine, a majka, Flora Miler, domaćica. Artur Munk je bio još dete, kada mu je otac umro, a potom i majka, a njega i njegovu mlađu sestru, Jolan Munk, odgojila je baka.
Munk je u Subotici imao lekarsku ordinaciju koja se nalazila, među drugima, na Karađorđevom putu, a postao je poznat kao „lekar za siromašne”, jer je lečio pacijente i kada nisu imali da mu plate. Umro je u Subotici 1955. godine.
Njegov život i delo je istraživala viša kustoskinja Muzeja opštine Bačka Topola, Hargita Vaštag Gažo. Trenutno piše doktorsku disertaciju o Arturu Munku na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu.
Osim toga, ona je pripremila izložbu o Munku 2016. godine u Subotici i 2018. godine u Bačkoj Topoli.
Ko je bio Artur Munk?
Hargita Vaštag Gažo je za Danas govorila o Munku i otkrila pojedine detalje iz njegovog života, ali je govorila i o nekim krivim informacijama koje se provlače u javnosti, a vezani su za život i rad ovog veoma značajnog subotičkog književnika i istorijske ličnosti.
Subotica ima i spomenik posvećen ovom književniku koji je smešten u parku u centru grada, pored Gradske kuće, a jedna ulica u gradu nosi ime dr Artura Munka. U tom parku se osim spomenika Artura Munka nalaze i spomenici poznatih književnika Geze Čata, Danila Kiša i Balinta Vujkova.
Artur Munk je u Višoj gimnaziji u Subotici išao u isti razred sa Jožefom Brenerom, kasnijim Gezom Čatom (mađarski Géza Csáth).
Zanimljivo je da je njegovo pravo ime ustvari Jožef Brener (mađarski Brenner József). Ovaj poznati mađarski pisac i muzički kritičar, inače je rođak poznatog subotičkog pisca Dežea Kostolanjija.
„U literarnoj sekciji gimnazije Munk je pohvaljen za tekst pod naslovom ’Peć’, a tokom srednje škole je podučavao bogate đake sa lošijim ocenama. Položio je maturski ispit 1904. godine, nakon čega je studirao na Medicinskom fakultetu Kraljevskog mađarskog univerziteta u Budimpešti. Lekarsku diplomu je dobio 1909. godine, a u međuvremenu je godinu dana služio vojsku u Salzburgu“, kaže Vaštag Gažo.
Prema njenim rečima, Munk je radio u peštanskim bolnicama, a u međuvremenu je služio i kao brodski lekar na prekookeanskim brodovima Kjunard lajna.
„Od sredine 1913. do avgusta 1914. godine je radio kao lekar na izgradnji železničke linije Knin-Ogulin, nakon čega je do jula 1917. bio vojni lekar u Prvom svetskom ratu. Uređivao je novine za vojsku pod naslovom Ludwig Baka (Redov Ludvig). U julu iste godine je pao u rusko ratno zarobljeništvo. U Crvenoj armiji i među ratnim zarobljenicima je radio kao lekar do juna 1921. godine“, objašnjava Vaštag Gažo.
Nakon povratka u Suboticu vodio je privatnu lekarsku praksu i radio kao zamenik rejonskog lekara.
„Od decembra 1944. do novembra 1945. godine bio je rukovodilac i primarijus vojne bolnice za zarazne bolesti treće armije u Subotici. Artur Munk nije deportovan u Drugom svetskom ratu“, napominje Vaštag Gažo.
Za vreme ratnog zarobljeništva u Jekaterinburgu u Rusiji upoznao je Elzu Šliskevic, svoju buduću suprugu, a u Suboticu se vraća 1921. godine sa suprugom i sinom Đerđom.
Da li je Munk spašavao davljenike sa tonućeg Titanika?
Artur Munk je u svom autobiografskom romanu „A do tada… hvala” („Köszönöm addig is…”) pisao o tome da je kao lekar spašavao ljude sa tonućeg Titanika pre 110 godina.
Prema rečima naše sagovornice, istraživanja Tamaša Baloga, Kalmana Tanitoa i Petera Kencela potvrđuju da je Munk 1911. godine služio na brodu Saksonija, a sa Karpatijom je krenuo tek na svoje sledeće putovanje.
„Prema listi osoblja Karpatije on je na ovom brodu boravio u periodu između 11. maja i 22. juna 1912. godine, dakle posle spasavanja brodolomnika sa Titanika. Spomenuti istraživači razmatrali su liste osoblja i putnika, kao i verodostojnost opisa spasilačke operacije i verodostojnost opisa koje je Munk o svojim ostalim prekookeanskim putovanjima dao, kao i verodostojnost opisa spasilačke operacije”, objašnjava Vaštag Gažo.
Iza sebe je ostavio bogato književno delo. Napisao je roman koji čuva zapise iz revolucionarne Rusije „Veliki kadar” (A nagy káder), zatim „Hinterland”, „Bačka svadba” (Bácskai lakodalom), „Dnevnik” (Napló 1915–1916) , „A do tada… hvala” (Köszönöm addig is…), kao i „Leteći Vučidol” (A repülő Vucsidol), ovu knjigu je napisao sa Čat Gezom i Emilom Havašom. Na srpski jezik ju je preveo Robert Tili 1996. pod naslovom Leteći Vučidol, i objavljena je u subotičkom časopisu Rukovet 1997.
Na hrvatskom jeziku, takođe u prevodu Roberta Tilija, knjigu je pod naslovom Leteći Vučidol 2013. godine objavilo Hrvatsko akademsko društvo iz Subotice. Godine 2005. je pod naslovom „Bohlonaj, gospod doktor!“ izašao i „A do tada… hvala“ i na slovenačkom, u prevodu unuke Artura Munka, Stele Munk. Poznati su i njegovi brojni publicistički tekstovi, a njihova obrada je u toku.
Munkova zaostavština se čuva u muzejima
Vaštag Gažo podseća da je obrada zaostavštine pisca i lekara Artura Munka započeta početkom 2016. godine, na 130. godišnjicu njegovog rođenja, sa ciljem da se iste godine o njegovom delu otvori izložba. Bračni par iz Subotice dr Jene Gubaš i supruga Agota su igrali centralnu ulogu u sakupljanju predmeta.
„U Gradskom muzeju Subotica se, na odeljenjima za umetnost, odnosno istoriju, čuva Munkova ostavština: njegov pisaći/radni sto, fotografije koje predstavljaju njega i članove porodice, natpis lekarske ordinacije, slika (ulje na lesonitu) koju je sam naslikao, slika o sinu od Šandora Olaha“, navodi.
Nakon što je početkom 2016. u vojvođanskoj štampi objavljen poziv, prema kojem su sakupljeni predmeti, rukopisi, fotografije za izložbu od privatnih lica i institucija, dve unuke Artura Munka, Aleksandra Hese, koja živi u Novom Sadu, odnosno Stela Munk, koja živi u Sloveniji, prvo su posudile pa i poklonile Gradskom muzeju Subotica za izložbu foto-album u secesijskom stilu, lekarsku torbu, pečat i rukopise svog dede.
„Rukopise i predmete Artura Munka iz ostavštine istoričara književnosti dr Imrea Borija, akademika i nekadašnjeg profesora Filozofskog fakulteta u Novom Sadu naslednici su poklonili Gradskom muzeju Subotica. U fondu rukopisa Literarnog muzeja ’Petefi’ u Budimpešti nalaze se dokumenti Artura Munka koji su vezani za njegov život, porodicu, rat, poput beleški, izvoda iz matične knjige rođenih, medalja iz Prvog svetskog rata, fotografija“, kaže Vaštag Gažo.
U zbirci Istorijskog arhiva u Subotici i u zbirci Gradske biblioteke Subotica isto se čuvaju rukopisi i dokumenti u vezi Artura Munka.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
