Ilsutracija: Potonuće Titanika, grafika iz 1912. / Willy Stöwer: Der Untergang der TitanicSubotica je na prekretnici vekova već dostigla taj nivo koji je ovaj grad stavio rame uz rame sa srednjeevropskim, a u nekim momentima i sa zapadnoevropskim gradovima. Ali je to sve imalo svoj tok, pa su brojni istaknuti pojedinci tome doprinosili tokom istorije.
A da se to ne zaboravi, i da mlađe generacije saznaju nešto više o našim značajnih ličnostima koje su obeležile i kreirale tokove života u ovom secesijskom gradu, između ostalog, pobrinuo se i subotički turizmolog Boris Tot, koji je za Danas govorio o poznatim i manje poznatim imenima, o značajnim zgradama, ali i o načinu života u tadašnjoj Subotici, pre vek i po.
Boris Tot je ujedno i autor trećeg dokumentarnog serijala koji se bavi istorijom grada i zanimljivim ličnostima iz određenih perioda. Ovaj put će posetioci i ljubitelji istorije imati prilike da pogledaju dokumentarac pod nazivom „Subotica, grad umetnika“ koji će biti prikazan večeras, 2. septembra, u Gradskom muzeju Subotica, sa početkom u 19 časova.
„Kada jedan grad razvija svoju industriju, trgovinu, poljoprivredu, onda on ekonomski jača, što povlači za sobom i razvoj nekih pratećih grana, između ostalog, i buđenje građanstva i njihovih potreba“, navodi Tot.
Iz građanske klase će, kako kaže, naravno izaći i potreba za odlaskom u pozorišta, na književne večeri, i onda se tu rađa niz umetnika.
„Kada kažem da je Subotica grad umetnika, to je veoma oprečan pojam. I ova epizoda, ovoga puta, se bazirala prvenstveno na glumcima i na književnicima, što znači da će verovatno biti nastavak ovog trećeg dela kada ćemo se baviti i fotografskim umetnicima i drugim značajnim ličnostima koji su obeležili naš grad“, najavljuje Tot.
On je ovog puta istakao možda najznačajnija imena vezano za Suboticu, a to su svakako književnik, novinar i publicista Deže Kostolanji, književnik Danilo Kiš, mađarski dramaturg, slikar i muzičar Geza Čat.
Zatim, Klara Gereb, prva akademski obrazovana grafičarka u gradu, koja je na žalost vrlo tragično završila u Aušvicu kao i gotovo cela njena porodica.
„Tu su svakako i Artur Munk, o kome se malo zna, koji je bio književnik i doktor koji je radio, između ostalog, na brodu Karpatija, koji je spasavao preživele sa Titanika. Tu je i književnik Balint Vujkov, kao i neki istaknuti glumci, kao što su Bela Lugoši, koji je započeo svoju karijeru u Narodnom pozorištu Subotica. A tu je i jedna od najvećih mađarskih pozorišnih glumica, Lujza Blaha, koja je vrlo mlada, sa svojih 15 godina, stigla u Suboticu i ovde se zaljubila u tadašnjeg subotičkog dirigenta i sklopila sa njim brak. Postoji i torta koja se zove Blaha Lujza, koju nismo imali u Subotici, ali sad je imamo u jednom od lokalnih poslastičarnica, a recept je osmislio jedan tadašnji subotički poslastičar“, objašnjava Tot.
Dokumentarac se ne bavi samo životnim pričama tih umetnika, već se autor potrudio da povezuje i objekte, građevine, palate u kojima su oni nekada živeli, a pored kojih gotovo svakodnevno prolazimo.
„Subotičani koji budu pogledali ovu epizodu upoznaće, ne samo životne priče navedenih osoba, nego će moći kasnije i da prepoznaju zgrade u kojima su oni živeli. Bavimo se malo i arhitektonskim pravcima i načinom života u tadašnjoj Subotici“, objašnjava Tot.
Prema njegovim rečima, veći broj zgrada je obeležen spomen pločama, ali ima i spomenika koji su nestali tokom ratova ili prilikom nekih promena vlasti.
„Svetki putnik, geograf, pisac i istraživač, Tibor Sekelj ima obeležje na Korzou, na nekadašnjoj Prokešovoj palati. Tu je i spomen ploča Dežeu Kostolanjiju na objektu Gimnazije gde ima i dva spomenika. Takođe i spomen ploča Geze Čata kod Konenove palate. Klara Gereb je odrastala u kući u kojoj je danas smeštena Galerija Vinko Perčić, a bila je udata u porodici Fenjveši koji su živeli u objektu današnjeg Gradskog muzeja, koji je pre toga bila palata doktora Mikše Demetera, da bi nakon Holokausta prešla u državne ruke, kada je nastavila da funkcioniše kao štamparija“, podseća Tot.
Jedna od tematskih šetnji kroz istoriju grada, koju je Tot organizovao prošle i pretprošle godine, izazvala je takođe interesovanje publike, a bila je posebna po tome što je podrazumevala obilazak groblja, odnosno grobnica i spomenika koji su podignuti brojnim značajnim Subotičanima.
„Bilo je posebno izazovno istražiti grobno mesto Geze Čata jer tu ne postoji nikakvo obeležje, već je grobnica danas u svojini jedne druge porodice, a njegovi ostaci su, prema određenim autorima, stavljeni u jednu kutiju i smešteni ispod same grobnice“, priča Tot.
Podseća da u Subotici imamo i park u kojem se nalaze spomenici Geze Čata, Balinta Vujkova i Artura Munka, kao i spomenik Danila Kiša.
„Ima još niz istaknutih imena koja su obeležila ovaj grad, a koja svakako planiramo u budućnosti da istražimo i prikažemo javnosti“, zaključuje Tot.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
