Ko je bio slikar Paja Jovanović, čija je slika prodata za više od 300 hiljada funti?

Slika „Odmor bašibozuka“ ranije poznata i pod nazivom „Albanski ratnik“ pripada ranom periodu stvaralaštva Paje Jovanovića, nastala je sredinom osamdesetih godina 19. veka, po porudžbini londonskog galeriste Henrija Valisa.

Reč je o predstavi ratnika iz 19. veka naslikanom u duhu akademskog realizma. Prikazan je u bogatoj nošnji i punoj ratnoj arnautskoj opremi, naslikan sa nargilom u trenutku odmora.

Paja Jovanović je rođen  u Vršcu 4. juna 1859. godine kao sin fotografa Stevana Jovanovića i Ernestine.

Na prve časove crtanja je išao kod svog školskog učitelja gramatike, gospodina Vodeckog.

U četrnaestoj godini, 1873. godine, dobio je porudžbinu od vršačke crkve da izradi crteže ikona, i za ovaj rad je dobio značajne pohvale. Ubrzo je upisao školu crtanja kod profesora Maholca.

Redovan student bečke Akademije, gde je studirao pod mentorstvom cenjenog slikara Kristijana Gripenkerla, postao je 1877. godine.

Studije slikarstva na ovoj akademiji je uspešno završio 1880.

Nakon toga, nastavlja sa usavršavanjem kod profesora Kristijana Gripenkerla i Leopolda Karla Milera. Kao student, putovao je širom Balkana, što je uticalo na motive i teme mnogih njegovih slika iz tog perioda (kao što su „Kićenje neveste“, „Borba petlova“, „Arnaut s čibukom“ i „Arbanas“, kao i „Ranjeni Crnogorac“). Godine 1882. dobio je prvu nagradu bečke Akademije i carsku stipendiju za sliku „Ranjeni Crnogorac“.

Jovanović odlazi u London 1883. i tu živi neko vreme. z Londona često putuje u Italiju, Španiju, Grčku, Tursku, Maroko i Egipat. Nakon Londona, živeo je u Minhenu i Parizu pre nego što se konačno vratio u Beč.

Godine 1884. postao je dopisni član Srpskog učenog društva, a 1888. je postao redovan član Srpske kraljevske Akademije.

Porudžbinu za sliku „Seoba Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem“ dobio je 1895. godine od patrijarha Georgija Brankovića i crkvenog sabora Sremskih Karlovaca.

Tokom narednih godina naslikao je brojne kompozicije sa istorijskom tematikom, uključujući „Bitku u Teutoburškoj šumi“, „Ženidbu hercega Ferija IV s Jelisavetom Habzburškom“, „Takovski ustanak“ (po porudžbini kralja Milana Obrenovića), „Proglašenje Dušanovog zakonika“, „Krunisanje cara Dušana“, a takođe je oslikao ikonostase Saborne crkve u Novom Sadu i ikonostas crkve u Dolovu, te je naslikao ciklus o životu Svetog Save i još nekoliko scena za Sabornu crkvu u Sremskim Karlovcima.

Sliku „Krunisanje cara Dušana“ je 1900. godine posla na Svetsku izložbu u Parizu i za nju dobio zlatnu medalju.

Dvor crnogorskog kralja Nikole posetio je 1903. godine, tu je naslikao portrete kraljevske porodice, uključujući portret princeze Milice, prestolonaslednika Danila i kralja Nikole.

Godine 1904. izlagao je sliku „Ženidba cara Dušana sa Aleksandrom, sestrom bugarskog cara“ na prvj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu.

Od 1905. godine sve češće je počeo da se bavi slikanjem portreta po narudžbini. Naslikao je devet portreta austrijskog cara Franje Josifa, portrete umetnika kao što su slikar Simington i vajar Đoka Jovanović, kao i brojne portrete žena, uključujući Baronisu Erlanger, Gospođu Kaufman, Gospođu Mirku, Gospođu Hadson, Gospođu Štraus, Sofiju Dunđerski, i mnoge druge.

Na poziv kralja Petra, 1910. je prvi put je došao u Beograd, gde će ostati vezan za ceo život i rado se vraćati.

U Ženevu se preselio 1915, gde je provodio ratne godine slikajući portrete uglednih ljudi, a dve godine kasnije je oženio Hermine Muni Dauber, čiji će lik naslikati na brojnim portretima.

U Beograd se privremeno vratio 1918., gde je naslikao portrete članova kraljevske porodice Karađorđević.

Beč je napustio 1939. zbog finansijskih razloga i preselio se u Beograd, gde je proveo ratne godine.

Godine 1947. naslikao je portret Josipa Broza Tita.

Na taj način, Paja Jovanović je naslikao portrete mnogih savremenih vladara, uključujući crnogorskog kralja Nikolu, austrijskog cara Franju Josifa, Aleksandra Karađorđevića, i postao svedok još jedne promene sistema i vlasti, što je zabeležio svojom četkom.

U Beč se vraća 1950. vratio se u Beč iz finansijskih razloga.

Paja Jovanović preminuo je 30. novembra 1957. godine u Beču.

Njegova urna s pepelom preneta je u Beograd, a 1970. je u glavnog gradu Srbije otvoren Legat slikara Paje Jovanovića.