Krunisanje Dusanovo Paje Jovanovica Foto WikipediaČuvena slika Paje Jovanovića “Proglašenje Dušanovog zakonika”, još poznata i kao “Krunisanje cara Dušana”, jedno je od najpoznatijih dela srpske istorije umetnosti, a kako piše Istorijski zabavnik Jovanović je na njoj „sakrio“ i sopstveni lik.
Rađena je 1900. za potrebe Svetske izložbe u Parizu na kojoj je nagrađena zlatnom medaljom, a manje je poznato da je umetnik na njoj, osim cara Dušana, prikazao i još neke, kao stvarne, tako i epske ličnosti iz prošlosti Srbije, otkriva Istorijski zabavnik.
Kako pišu, sliku “Proglašenje Dušanovog zakonika” odnosno “Krunisanje cara Dušana” Paja Jovanović je radio po narudžbini Kraljevine Srbije tj. kralja Milana Obrenovića. Prvo delo, završeno 1900. nagrađeno je zlatnom medaljom u Parizu i tokom narednih godina postalo je veoma popularno, pa je Jovanović uradio još nekoliko varijanti, različitih formata, na više načina i za različite potrebe. Danas ih postoji sedam od kojih se najveća slika čuva u Narodnom muzeju u Beogradu.
Za potrebe slike, Paja Jovanović se mnogo spremao. Išao je u terenska istraživanje, proučavao je odeću, vojnu spremu, grbove srednjovekovne srpske vlastele, kao i freske iz crkava i manastira koje su mu poslužile kao inspiracija za likove.
Lik carice Jelene urađen je prema Mili, devojci u koju je Paja Jovanović u mladosti bio smrtno zaljubljen i koju je zaprostio, ali je brak odbio njen otac. Osim toga, slikar je na neki način i sam postao jedan od aktera dela jer je kao jednog od zvanica na svečanosti naslikao i sebe! Prepoznaćete ga u grupi dubrovačkih izaslanika, levo, ali i po tome što je to jedini lik na slici koji ne gleda u pravcu cara i carice već ka nama, posmatračima (mada, postoje i teorije da je u pitanju kralj Milan koji je i naručio delo), naveo je Istorijski zabavnik.
Takođe, manje je poznato da se za svaki lik koji se pojavljuje na slici zna koga predstavlja! Sam Paja Jovanović je pre izrade slike napravio skicu na kojoj je i označio ličnosti koje je prikazao. Pored istorijskih, na delu su se našle i polulegendarne ličnosti, kao i one iz epske poezije.
Dakle, ko je ko na slici “Krunisanje cara Dušana”? Pogledajte skicu, a onda pod odgovarajućim brojem potražite osobu:
1. Car Dušan – prvi krunisani car srpske države, poznatiji kao Dušan Silni
2. Carica Jelena – bugarska plemkinja, supruga cara Dušana i majka cara Uroša
3. Uroš, srpski kralj – sin i naslednik cara Dušana, poznatiji kao Uroš Nejaki
4. Patrijarh Joanikije – prvi srpski patrijarh, kasnije proglašen za svetitelja
5. Patrijarh Kir Simeon – bugarski trnovski patrijarh koji je, pored Joanikija, obavio čin krunisanje cara Dušana
6. Vukašin Mrnjavčević – srpski srednjovekovni velikaš i kasnije savladar cara Uroša sa titulom kralja
7. Jovan Oliver – veliki vojvoda. jedan od najznačajnijih vojskovođa cara Dušana
8. Sevastokrator Dejan – velikaš i oblasni gospodar, rodonačelnik porodice Dejanovića
9. Kir German – iguman Atonske Gore
10. Gojko Mrnjavčević – jedan od trojice braće Mrnjavčević i veliki logotet (vizantijska titula, najverovatnije neka vrsta “šefa” dvorske kancelarije)
11. Nikola Buća – protovestijar cara Dušana (rizničar)
12. Palman Braht – vitez pustolov i vođa nemačkih najamnika koji su služili kao lična, telesna garda cara Dušana
13. Uglješa Mrnjavčević – carski konjušar, brat Vukašina i Gojka Mrnjavčevića, kasnije despot i jedan od najmoćnijih velmoža nakon raspada Dušanovog carstva
14. Simeon Nemanjić – sin kralja Stefana Dečanskog, polubrat cara Dušana koji se nakon njegove smrti i sam proglasio za cara
15. Jovan Aleksandar – bugarski car, brat carice Jelene
16. Jovan Kastrijota – srednjovekovni plemić, deda Skenderbega
17. Giunius Derse – izaslanik Dubrovačke Republike
18. Giunius de Calichio – izaslanik Dubrovačke Republike
19. Nifficus Nik Condola – izaslanik Dubrovačke Republike
20. Avrambek – kefalija (najviši izaslanik) Sera
21. Mancil Liverija – vojvoda nad Volerom, Serezom i Strumom
22. Angel Metohita
23. Aleksija Camplakon – veliki čauš tj. glasnik, prenosilac carevih naredbi
24. Kesar Preljub – srpski plemić i vojskovođa, jedan od najuticajnijih velikaša na dvoru cara Dušana
25. Grgur Orlović – navodni predak Grgura Orlovića, junak Kosovskog ciklusa epskih narodnih pesama (polulegendarna ličnost)
26. Hrabrenović – vidi se samo barjak, verovatno još jedan predstavnik viđenije plemićke porodice
27. Baošić – u pitanju je predstavnik porodice Balšić, koji su kasnije vladali Zetom
28. Kobilović (Obilić) – vidi se samo barjak, najverovatnije u pitanju mitska ličnost, otac Miloša Obilića
29. Rade Oblačić – još jedna ličnost iz epskih pesama. Njegov istorijski pandan je vlastelin Radič Postupović (ili neki njegov predak)
30. Andronik – kefalija tj. najviši predstavnik lokalne uprave grada Drame
31. Andronik Kantakuzen bel Hartularja – verovatno predstavnik vizantijeske vladarske porodice Kantakuzin
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
