Krevet u kome su spavali kraljevi

Do 21. novembra za javnost je otvorena postavka u kojoj je izložen nameštaj pronađen u Dedinjskom dvorskom kompleksu, a za koji postoje dokazi u vidu skica, fotografija, računa i potvrda o plaćanju da su bili u Kraljevskom dvoru pre Drugog svetskog rata.

Osim što treba da predstavi dom prvog jugoslovenskog kralja, cilj ove izložbe je i da povodom obeležavanja 130. godišnjice od rođenja kralja Aleksandra Prvog pokaže da on nije bio samo veliki vojskovođa – vrhovni komandant Srpske vojske, ratne pobednice u Prvom svetskom ratu i državnik, nego i čovek nadaren za umetnost, bez čije saglasnosti i znanja nije promakao niti jedan detalj u uređenju Kraljevskog dvora. Kraljev dar za crtanje potvrđuju njegove skice i crteži koje su takođe deo postavke, čiji su autori Aleksandra LJubić i Andrija Šošić, a koja je nastala po ideji Alison Endrjuz, ćerke princeze Katarine.

Andrija Šošić kaže da je kralj Aleksandar crtanje učio Beogradu i u Kadetskoj vojnoj školi u Rusiji, a da su njegove izloženi crteži nastali na zabeleškama sa raznih sastanaka. Izložene su i zabeleške kraljevih profesora koji tvrde da je kao mladi princ „pokazivao neverovatan talenat za crtanje“.

Izložbu, koju prati dvojezični srpsko-engleski katalog, čine radni kabinet kraljeva Aleksandra Prvog i Petra Drugog, noćni stočić kraljice Marije, sto i originalne stolice koje su koristili kraljica Marija i prestolonaslednik Petar, o čemu svedoči fotografija sa jednog ručka iz 1939. godine. Ovi eksponati su izloženi u Zlatnom salonu, dok se trpezariji nalaze krevet u kome su spavala dva jugoslovenska kralja i stilski različite dvorske stolice i fotelje koje prate istorijske fotografije, skice i crteži nameštaja bečke firme Bernhard Ludvig i ruskog arhitekte Nikolaja Krasnova, autora enterijera Kraljevskog dvora. Iznad ovog kraljevskog kreveta, kao i na fotografiji iz 1930. nalazi se portret kralja Ujedinitelja na Belom konju koji je pronađen na tavanu Belog dvora posle trajnog povratka princa Aleksandra u Srbiju 2001. godine.

Radni kabinet je od svih dvorskih prostorija tokom proteklih decenija pretrpeo najmanje izmena, mada nedostaju portreti članova kraljevske porodice uništeni posle Drugog svetskog rata. U njemu su i vredni retki zanatski i predmeti primenjene umetnosti.

Pažnju novinara na otvaranju izložbe privukla je i „Titova fotelja“, koja je, kako svedoči fotografija sa polaganja zakletve kralja Petra Drugog 28. marta 1941. bila na Kraljevskom dvoru i pre dolaska komunista na vlast. Broz je, kako se priča, u toj fotelji voleo da sedi u dvorskom bioskopu u suturenu, koji je arhitekta Krasnov opremio u stilu kremaljskog Termalnog dvorca, sa svodovima i zidovima inspirisanim bajkom o Žarptici i motivima iz srpskih narodnih pesama, na kojima su i danas, kao i u drugim delovima Dvorskog kompleksa, vidljivi tragovi pokušaja da im se „doda“ pečat posleratnog komunističkog režima. Inače, dvorska bioskopska sala je prva privatna bioskopska dvorana u Srbiji i jedna od najstarijih takve vrste na Balkanu.

Andrija Šošić kaže da su pored istraživanja u Dvorskom kompleksu, u pripremi izložbe korišćeni i arhivi iz Beograda, Beča, Londona i Vašingtona.

Kraljevski dvor bio je dom kralja Aleksandra Ujedinitelja i njegovog sina kralja Petra Drugog. Od 2001. njemu živi porodica princa Aleksandra. Projektovanje dvora kralj Aleksandar Ujedinitelj bio je poverio arhitekti Živojinu Nikoliću, dok su za nadzor radova u enterijeru i ikonografiju bili zaduženi Nikola Krasnov i Sergej Smirnov. Kraljevski dvor, čija je gradnja trajala od 1924. do 1929, deo je dvorskog kompleksa površine 135 hektara, koji je od 2004. otvoren za javnost kao deo turističke ponude Beograda i Srbije.

Kralj Aleksandara Ujedinitelj cenio je jednostavnost koja se, kako ističu autori izložbe, ispoljavala i u odabiru nameštaja, koji je pored funkcionalnosti za život velike porodice sa troje dece morao da zadovolji zahteve reprezentativnosti. Iako se kralj držao tradicionalne i domaće proizvodnje, kupujući u Beogradu od radionica i firmi među kojima su bile „Bogoljub Davidovac“, „Radionica gvozdenog nameštaja Dimitrijević“, „Umetnički stolar Petar Zarić“ i „Tapetar i dekorater sobnog nameštaja LJubomir Antonović“, nameštaj je nabavljao i od svetski renomiranih proizvođača kao što su firma „Bernhard Ludvig“ iz Beča, „Maple & Co.“ iz Londona, pariskih i drugih fabrika.

Među izloženim crtežima i skicama, pored radova Nikolaja Krasnova najzastupljenija je bečka firma „Berhard Ludvig“, koja je prema rečima Andrije Šošića, bila specijalizovana za dvorski nameštaj, a na Dedinjski kompleks je stigla kao liferant Rumunskog kraljevskog dvora sa kog je došla kraljica Marija. „Ova firma opremala je dvorove širom sveta. Postojala od kraja 19. veka do šezdesetih godina prošlog veka“, kaže Andrija Šošić, napominjući da je uglavnom reč o nameštaju od hrastovine i bukovine, čiji su delovi rađeni u Beogradu, a montirani u Beču. On dodaje da je nekoliko dana uoči izložbe utvrđeno da je od 1928. dvorski nameštaj pravljen i u stolarskoj radionici u Dvoru.

Poseta

Izložba „Kraljevski nameštaj“ otvorena je za obilazak radnim danima do 21. novembra. Termini za posete su od 11 i od 14 sati, uz prethodnu najavu kancelariji princa Aleksandra na telefon 011/306-4000 ili mejl kancelarijaŽdvor.rs.

Sentimentalno sećanje

Veoma sam srećan što organizujemo ovu izložbu na 130. godišnjicu rođenja mog dede Kralj Aleksandar Prvi od Jugoslavije. Ovo zdanje je postepeno pretvorio u kraljevski dvor, iako mu je prvobitna namera bila da to bude isključivo privatna kuća izvan grada. Moj deda je tokom svog školovanja izučavao dizajn, a kasnije je bio veoma zainteresovan da doprinese dizajnu mnogih zgrada širom Beograda. Ova dragocena izložba kraljevskog nameštaja bogati naše sećanje i snaži našu svest. Istovremeno, ona je sentimentalna jer je lična i plemenita – podseća nas da smo samo deo neprekinutog niza koji je začeo, razvio i sačuvao evropsku civilizaciju kroz vekove, deo niza koji čine naši preci i naši potomci – rekao je princ Aleksandar na otvaranju izložbe.