Kultna dela Živka Nikolića, Velimirovića, Šaranovića… : Počinju Dani crnogorskog filma u Jugoslovenskoj kinoteci, snimljenih u vreme SFRJ

Radnja ove drame/crne komedije inspirirana je stvarnim događajima s početka Drugog svetskog rata, kada su meštani crnogorskog sela slučajno otkrili zalihe zlata koje je zakopala kraljevska vlada, a do 19. juna biće prikazano još sedam igranih filmova nastalih u Crnoj Gori u vreme SFR Jugoslavije.

U ovom izboru su i koprodukcije „Ne ubij“ (1961) francuskog autora Kloda Otan-Larea i „Živjeti za inat“ (1972) sovjetskog reditelja Jurija Iljenka, koje su tamo snimane.

Pred našim filmofilima će biti i ostvarenja „Nasilje na trgu“ (1961) u režiji Leonarda Berkoviča, sa Brankom Plešom i Broderikom Krofordom u glavnim ulogama, komedija „Ne diraj u sreću“ (1961) Mila Đukanovića, u kojoj likove glavnih junaka igraju Slobodan Cica Perović, Pavle Vuisić, Irena Kolesar i Dušan Jovanović.

Na Danima crnogorskog filma biće prikazano i antologijsko ostvarenje „Lelejska gora“ (1968) reditelja Zdravka Velimirovića, scenario za ovaj film napisao je Branimir Šćepanović prema istoimenom romanu Mihaila Lalića, a glavne uloge odigrali su Slobodan Dimitrijević, Milivoje Živanović, Boro Begović, Stole Aranđelović.

Tu je i „Svadba“ (1973) u režiji Radomira Šaranovića, ratna drama o zajedničkoj borbi četnika i Italijana protiv komunista 1943. godine, takođe zasnovana na istoimenom romanu Mihaila Lalića. Lalić je napisao i predložak za film, a scenario je uradio Milorad Bošković. Za ulogu partizana Tadije Čemerkića Dragomir Bojanić Gidra osvojio je 1974. Zlatnu arenu u Puli za najboljeg glumca festivala.

Program se završava jednim od najznačajnijih filmova jugoslovenske kinematografije, remek – delom „Čudo neviđeno“ (1984), kojim je legendarni reditelj Živko Nikolić ušao i u neke evropske filmske antologije, i koji svojim replikama i danas živi među publikom svih generacija.

Maestralne uloge ostvarili su Dragan Nikolić, Velimir Bata Živojinović, Savina Geršak, Taško Načić, Danilo Bata Stojković, Petar Božović, Boro Begović, Vesna Pećanac, Slavko Štimac, Boro Stjepanović, Mirjana Kodžić, Sonja Jauković…, a „Čudo neviđeno“ proglašeno je izuzetnim kulturnim dobrom, i digitalno je restaurisano u okviru projekta A1 Kinoteka.

O istorijatu crnogorske kinematografije u junskom broju časopisa „Kinoteka“ piše Aleksandar Saša Erdeljanović, upravnik Arhiva Jugoslovenske kinoteke, navodeći da su mnogi crnogorski autori u želji za uspehom i većim mogućnostima za snimanje otišli u veće centre, kao što su Beograd ili Zagreb.

„Međutum, crnogorski film je zadržao vitalnost i tokom sedamdesetih i osamdesetih godina, sve do raspada SFRJ, naročito zahvaljujući delima Živka Nikolića, koja su mahom snimljena na crnogorske teme“, ocenjuje Erdeljanović.

Strana snimanja u Crnoj Gori, kako podseća u svom tekstu, zabeležena su još početkom 20. veka, a posle Drugog svetskog rata Crna Gora je imala zapaženu dokumentarnu produkciju.

Prvi dugometražni igrani crnogorski film, ujedno prvi istorijski film poratne Jugoslavije, bio je „Lažni car“ (1955), prema scenariju Ratka Đurovića, u režiji Velimira Stojanovića, piše Aleksandar Erdeljanović.

Dani crnogorskog filma su uzvratno gostovanje Kinoteke Crne Gore, nakon što je Jugoslovenska kinoteka u septembru prošle godine predstavila svoj program u Budvi, i dve institucije posvećene filmskom nasleđu, kako je istaknuto u najavi za ovu manifestaciju, planiraju i nastavak saradnje.

Ulaz za sve projekcije je slobodan.