foto: A. MandićOve godine, kada se obeležava 80 godina od tragičnog stradanja velikog slikara Save Šumanovića, pravo je vreme da se podsetimo njegovog stvaralaštva, koje ga je uvrstilo među stotinu velikana srpske istorije.
Slavnog slikara ubile su ustaške snage 30. avgusta 1942. godine, u ondašnjoj Hrvatskoj Mitrovici, današnjoj Sremskoj Mitrovici.
Kako je to vreme donelo mnogo muka lokalnom stanovništvu, zbog represije fašističkog režima, u trenutku kada je ćirilica u NDH zabranjena, Šumanović, u svom umetničkom protestu, prestaje da potpisuje svoje slike.
Kao jedna od hiljada sremskih žrtava, uhapšen je sa još nekoliko sugrađana, 28. avgusta, godinu i po dana od početka ratnih strahota na prostoru Kraljevine Jugoslavije, a dva dana kasnije, nakon mučenja, ubijen je, a njegovo telo bačeno u zajeničku grobnicu.
Ovo zverstvo prekinulo je život tada četrdesetšestogodišnjeg umetnika, stavljajući krvavi pečat na višedecenijsko stvaralaštvo, koje je ocenjeno i kao deo svetskih tokova slikarstva tog vremena, u duhu međuratnog vremena i razvoja evropskog modernizma.
Upravo je ovako naslovljena i izložba koja je priređena u Novom Sadu i Šidu – Sava Šumanović i evropski relizmi između dva svetska rata – koja nam prikuzuje njegova dela, naslikana po uzoru na svoje savremenike.
Tokom tri „pariska perioda“, u njegovom stavaralštvu prisutni su uticaji klasičnog realizma Andrea Lota, kod koga se školovao, purizma Ozenfana i Žanrea, neoklasicizam Pikasa i Dernea i drugih.
Širok je krug ljudi i poznanika među kojima se Šumanović kretao u Parizu, a koji su ostavili traga na njegovo stvaralaštvo, te su među njima i velikani Maks Žakob, Andre Salmon, Pjer Reverdi, Pol Elijar, Masimo Bontempeli.
“Šumanovićevo sintetičko slikarstvo s početka dvadesetih godina prošlog veka dobilo je klasičnu osnovu koju umetnik nikada nije napustio. Ona će ostati konstanta njegovog slikarstva u delima iz treće decenije, ali i tokom tridesetih godina u Šidu, posebno između 1935. i 1942. godine, kada autentičnost Šumanovićevog dela postaje najizrazitija i ponovo ima dodirne tačke sa aktuelnim evropskim umetničkim zbivanjima”, navodi se u programu ove izložbe.
Sam Šumanović odredio se u odnosu na umetničke tendecije toga vremena, te nakon povratka iz Pariza u jesen 1921. godine, u katalogu samostalne izložbe koju je priredio u Umjetničkom paviljonu u Zagrebu piše:
“Kubisti osnovaše na rečima Sezanovim: sve se modeluje ‘kao valjak, čunj i kutla’, svoju teoriju, te usavršiše jezik slikarstva i dadoše sve mogućnosti, da se opet dođe do jednog sintetičkog slikarstva. Njihov izraz je tako stalan, baš kao i u renesansnih majstora, te su mogli da posluže danas nekolicini ljudi kao podloga. U Parizu ih nazivaju ‘Puriste’ ili ‘Neoclassique’, a kojima se i ja pridružujem”.
Između 20. i 30. godine prošlog veka tri puta je boravio u Parizu, prisećajući se trećeg boravka kao najlepšeg.
“U jesen 1928. vratio sam se u Pariz, opskrbljen novcem iz Beograda, U istinu, mada sam bio bolestan, taj boravak mi je bio najlepši, jer sam zahvaljujući prodaji u Beogradu mogao da drugujem sa gospodinom Krogom, Kojonagijem, da se upoznam sa Derenom, da budem redovno u društvu dama Kiki, Tereze Trez i Fernand Barej, te Hermine David i pokojnog Paskina, za koga me je vezivalo neko ‘balkansko’ projateljstvo”, beleži Šumanović 1939. godine.
Tokom tog boravka nastaje, između ostalog, slika Bar u Parizu, godine 1929, u isto vreme kada je njegova poznanica i model Kiki nacrtala Bal u Vilfranšu, prisećajući se vremena koje je provela sa prjateljima u tom gradu.
Ovo Šumanovićevo delo je jedno od 32 dela, sabrana u retrospektivnoj postavci koja je u toku u spomen zbirci Pavla Beljanskog. Radovi su nastali u periodu izmedju 1919. i 1941. godine, a dela su prikupljena iz javnih i privatnih zbirki iz Srbije, muzeja Rijeke, Zagreba, Skoplja, Onflera i Larošela u Francuskoj.
Ostvarenja Tursko kupatilo, Lučki agent po prvi put su izložena u Novom Sadu, dok su dva dela, pod nazivom Kupačice, koja dolaze iz Francuske, po prvi put predstavljena u Srbiji.
Izložba je i u Galeriji Matice srpske, gde su izložena dela nastala nakon Šumanovićevog prvog boravka u Parizu, u periodu između 1921. i 1925. godine. Ovih 17 dela, koja se čuvaju u Galeriji Matice srpske i Nacionalnom muzeju moderne umjetnosti u Zagrebu, nekada su bila deo prvobitne, Dorićeve zbirke.
U Šidu, postavka u Galeriji slika „Sava Šumanović“ posvećena je ciklusu Šidijanki, koji je pripmer najupečatljivijeg ciklusa novorealistične i apstrktno-klasične serije slika.
Izložba Sava Šumanović i evropski relizmi između dva svetska rata otvorena je do 4. decembra.
Taktilni segment
Izložba u Spomen zbirci Pavla Beljanskog sadrži taktilni segment, koji je prilagođen slepim i slabovidim osobama koje se mogu upoznati sa Šumanovićevim delom Kuća u sokaku. Zainteresovani se mogu uoznati sa ovim delom putem taktilne verzije slike, uz koju su obezbeđena i audio uputstva.
Više informacija iz ovog hrada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
