Mađarska varijanta secesija obeležila grad Suboticu

Grad Subotica je bogata objektima koji su izgrađeni u stilu secesije koja se u ovom gradu javlja krajem 19. i početkom 20. veka. Suboticom dominira mađarska varijanta secesije, a grad ima oko 100 zaštićenih objekata na svojoj teritoriji.

Uprkos beskrajnoj lepoti koju ovi objekti čuvaju, neki od njih godinama propadaju zato što se ne posvećuje dovoljno pažnje očuvanju i restauraciji ovih objekata. Zbog toga su pojedine vredne zgrade poznatih arhitekata u prošlosti bile srušene ili su zbog nebrige predviđene za rušenje.

Stil secesije je stigao u Suboticu iz Budimpešte i među najpoznatijim građevinama koje se nalaze u zaštićenom gradskom jezgru Subotice, su i simboli grada – Gradska kuća, Sinagoga, Palata subotičke trgovačke banke, Palata Ferenca Rajhla, ali i mnogi drugi važni objekti.

Sinagoga

Sinagoga je izgrađena 1902. godine prema projektima poznatih budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Dežea Jakaba, a 1974. godine proglašena je za spomenik kulture od izuzetnog značaja. Ovaj dvojac je projektovao širom Austrougarske monarhije, a subotička Sinagoga je jedina u Evropi koja nosi obeležja mađarske varijante secesije.

Na fasadama i u unutrašnjosti, na vitražima i oslikanim zidovima nalazi se floralna dekoracija u vidu paunovog pera, lale, stilizovane ruže ili ljiljana. Vitraži su izrađeni u peštanskom ateljeu Mikše Rota, a fasadna dekoracija i crep u poznatoj pečujskoj fabrici keramike Žolnai, od koje je inače izgrađena i Plava fontana, kao i nedavno srušena Zelena fontana u centru grada

Sinagoga je nedavno, nakon više godina rada na restauraciji, kompletno obnovljena 2018. godine. Obnavljanje unutrašnjosti objekta u celosti je finansirala vlada Mađarske, a spoljašnje fasade su obnovljene zajedničkim sredstvima grada Subotice, pokrajine, republike i pojedinih međunarodnih fondova.

Palata subotičke trgovačke banke

Palata subotičke trgovačke banke na gradskom Korzou takođe je izgrađena po projektima Marcela Komora i Dežea Jakaba, 1907. godine, u stilu mađarske varijante secesije.

Ona je zanimljiva po svom koloritu i neobičnim motivima koji upućuju na to da je nekada bila banka. U tom periodu je većina stanovništva bila nepismena i motivi koji se često javljaju na objektima nisu tu samo da je ukrase, nego i da nešto prenesu.

Košnica, stilizovane male sove koje su simbol mudrosti, sunce, paunovo pero, veverice kao verni sakupljači u gornjem delu Palate, sve su to simboli koji upućuju na marljivost i štedljivost.

Posebno su karakteristični motivi mladih žena koje su nalakćene i posmatraju prolaznike. Rađene su u prirodnoj veličini od pečujske žolnai keramike.

Gradska kuća

Najupečatljivi simbol Subotice nesporno je Gradska kuća, najznačajnije delo arhitekata Marcela Komora i Dežea Jakaba.

Podignuta je u periodu od 1908. do 1910. godine i još dve godine su trajali radovi na njenom ukrašavanju i uređenju.

Ona je sinteza umetnosti i zanatstva što je za secesiju bilo izuzetno važno. Pravougaone je osnove, sa četiri unutrašnja dvorišta i četiri ulaza, a najznačajniji je svečani ulaz. Raskošno stepenište vodi u veliku većnicu koja je poznata po vitražima, na kojima se nalaze istorijske ličnosti i dela su Mikše Rota. Velika većnica služi za venčanja, tu se održavaju i sednice Skupštine grada Subotice, ali i drugi događaji.

Gradska kuća je projektovana kao administrativno poslovni centar i tu namenu čuva i danas. U prizemlju zgrade se nalaze poslovni objekti, a na spratovima se nalaze službene prostorije gde se obavljaju različiti administrativni poslovi koji su vezani za građane.

Krov Gradske kuće zbog nebrige već nekoliko godina prokišnjava, što je posebno vidljivo u prostorijama Međuopštinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji se nalazi u potkrovlju. Takođe, sa spoljašnjih zidova ovog objekta su tokom godine otpadali delovi fasade i ukrasni delovi, što je u nekoj meri sanirano, nakon intervencije nadležnih institucija i zaštitara.

Palata Ferenca Rajhla

Palata Ferenca Rajhla je izgrađena 1904. godine u mađarskoj varijanti secesije i ona je bila porodična kuća arhitekte Ferenca Rajhla.

Inspirisana je folklornom umetnošću, motivima baštenskog cveća, detaljima od žolnai keramike, kovanog metala i stakla na fasadama koje podsećaju na narodni vez. Koristio je staklene prizme i samo je jedan takav komad sačuvan.

Međutim, Rajhl u svojoj kući nije mogao dugo da uživa, jer je već nakon četiri godine bankrotirao i morao je sve da proda i da se iseli iz palate.

Danas je u ovom objektu smeštena Savremena galerija Subotica u kojoj se održavaju izložbe i drugi umetnički događaji.

Još vesti iz ovog grada

Zeleno-levi front u Subotici predložio mere za ublažavanje efekata tropskih temperatura

Hitna pomoć u Subotici intervenisala i do 45 puta u danu zbog visokih temperatura

Suša uništava kukuruz na severu Srbije: Ratari traže da država otkupi više žita po većoj ceni

Subotička policija tokom akcije kontrole više od 700 vozila pronašla 26 iregularnih migranata