Foto: J. B. K.U Majdanpeku i okolini, kao i na mnogim kućnim vratima u Srbiji su na Ivanjdan osvanuli venčići ispleteni od ivanjskog cveća sa upletenim lekovitim biljem, cvećem i belim lukom, jer će po verovanju kuću i ukućane zaštititi od svake nedaće. Praznik posvećen Jovanu Preteči u Srbiji se praznuje 7. jula i prate ga zanimljivi običaji.
U Srpskom mitološkom rečniku zabeleženo je da se Sveti Jovan (Ivan) proslavlja 12 puta godišnje, ali je najveće narodno praznovanje o Ivanjdanu.
Narodno je verovanje da ovoga dana sunce na nebu triput zastane ili zaigra od straha pred Bogom, pa se zato svetac naziva i Igritelj.
Narod Svetog Jovana naziva još Biljoberom, Metlarom, Svitnjakom i Narukvičarom, a crkva Pretečom i Krstiteljem, proslavljajući 7. jul kao dan rođenja Sv. Jovana.
Ivanjdan prate narodni običaji, priča nam etnolog – antropolog Aleksandar Repedžić i u čitavoj Srbiji se na ovaj praznik pletu venčići od ivanjskog cveća.
-U istočnoj Srbiji i Ponišavlju za Ivanjdan ide se u zoru da se bere ivanjsko cveće. Nakon berbe isplete se neparan broj venčića, jedan ili tri, koji se okače iznad vrata i stoje čitave godine, a iduće godine zamenjuje se drugim. Kuće se kite ivanjdanskim venčićima koji pored ivanjskog cveća sadrže i ostale lekovite biljke – nanu, kamilicu, hajdučku travu, gologuz, kantarion, beli i crni luk, pšenicu, kao i cvetove bundeve, uvezane crvenim koncem. Veruje se da venčići štite od bolesti, da donose zdravlje porodici, kao i domaćim životinjama. Nekada su se osim vrata kitili vencima i obori, danas je to ređa praksa jer ljudi ne drže stoku – objašnjava Repedžić običaj pletenja ivanjskih venčića.
U gradovima se ivanjski venčići najčešće kupuju na pijaci, ali u mestima gde se do livade može bez većih napora dopešačiti poštovaoci tradicije sami od nabranog ivanjskog i drugog cveća ispletu venčić.
-Za ivanjski venčić potrebno je par strukova ivanjskog cveća, crveni konac i beli luk obavezno, još koja vrsta lekovitog bilja i poneki cvet kako bi venčić izgledao lepše. Od crvene boje beži sve loše, a luk čuva od svakog đavola. Čitav venčić, prema verovanju i tradiciji štiti porodicu od svih nedaća – kaže nam Dragan Aleksić vešto uplićući ivanjsko i drugo cveće u venčić koji će do sledećeg Ivanjdana biti na kućnim vratima Aleksića.
Repedžić nam ukazuje da je u našem narodu Sveti Jovan izuzetno poštovan, pa se na taj dan nisu priređivale mobe, a vinogradari su izbegavali da rade u vinogradima tri dana pre i tri dana posle Ivanjdana .
Prema njegovim rečima, uoči Ivanjdana u Loznici i istočnoj Bosni pale se vatre kod kuće ili na raskrsnicama, protiv veštica i drugih zlih demona.
-Po vrhovima brda zapadne Srbije čobani pale vatre (lilu), pa buktinje bacaju preko stoke zbog zdravlja stoke i plodnosti useva. Oni preskaču vatru, gaze po vrućem pepelu i govore: Od Ivana do Ivana, da me noge ne bole. Zanimljiv je i običaj u selu Duboka nadomak Kučeva, u kome se za Ivanjdan pravi pomana bualji – pomen protiv bolesti. Tada se crvenim koncem oiviči se prolaz sa obe strane kroz koji stoka mora da prođe, kako bi čitave godine bila zdrava – priča nam etnolog – antroplog Repedžić.
Govoreći o običajima za Ivanjdan, kaže i da su nekada devojke uoči ovog praznika gatanjem istraživale sreću i budućnost.
– Negde su devojke u lonac stavljale zemlju i tu poseju nekoliko zrna pšenice, pa na Petrovdan gledaju kako je nikla: ako su klice savijene kao prsten, onda će se one u toku godine udati. Verovalo se i da će devojka kojoj se ne vidi senka glave prilikom zalaska sunca, umreti do idućeg Ivanjdana – prenosi nam deo narodnih verovanja Aleksandar Repedžić.
U narodu postoji i verovanje da voda na Ivanjdan dobija posebnu moć, pa se svi kupaju u rekama potocima, jezerima.
Veruje se i da bilje i trave baš na taj dan imaju pojačana lekovita svojstva, pa se beru baš na Ivanjdan.
Po legendi, trudna Bogorodica prilegla je da se odmori na bokor ivanjskog cveća koje od tada miriše na med.
Ovaj prijatan miris potiče od esencijalnog ulja, a pored njega biljka sadrži i flavonoide, antrahinone i iridoide.
Iz tog razloga se od ivanjskog cveća (Galium verum) ne prave samo tradicionalni venčići, već se od ove biljke sitnih žutih cvetića i igličastih listova vekovima se prave letoviti čajevi za jetru, bubrege i protiv kožnih oboljenja.
Ivanjsko cveće je inače, prisutno i u drugim kulturama, pa je na primer u germanskoj mitologiji ovaj cvet bio je posvećen boginji ljubavi odnosno Boginji Freji.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
