Muzički dokumentarni film i knjiga povodom 25 godina od smrti Miroslava Čangalovića 17. oktobra u Palati “Madlena”

Čangalovićev Boris Godunov, Don Kihot, Knez Igor i Mefisto ostali su upamćeni na scenama nekadašnje SFR Jugoslavije, ali i širom sveta ne samo zbog toga što se u doba “Gvozdene zavese” sećao opasan nedostatak ruskih operskih glasova nego i zato što je reč o umetniku koji se “postarao da svakom svojom kreacijom dosegne do samog vrha pevačko-glumačke umetnosti, da podigne opersko izvođenje u zvezdane visine i tako o svom postojanju ostavi neizbrisiv trag i lični pečat u vremenu u kome je živeo”, kako često ističe operski hroničar Vladimir Jovanović.

Operski kritičari slažu se da je “Borisa Godunova bolje od Čangalovića pevao samo legendarni Rus Fjodor Šaljapin”.

Muzičko-dokumentarni film o Miroslavu Čangaloviću nastao je u producentskoj saradnji kuće “Besne slike” i Nade Savić, koja je ovo ostvarenje režirala i zajedno sa Grigorijem Jakišićem napisala scenario.

Njen dokumentarac osvetljava “ne samo Čangalovićev doprinos umetnosti već i njegovu neobičnu životnu priču, ispunjenu ličnim tragedijama, humanizmom i umetničkim trijumfima”, ističu producenti.

U filmu se pominju nepoznati detalji o njegovom odrastanju kao siročeta u siromaštvu i teški ratnim okolnostima, ljubavi prema muzici, koja ga je vodila od pojanja u rodnom Glamoču do svetskih operskih scena.

Projekcija u Palati “Madlena” biće drugo javno prikazvanje ovog dokumentarnog dela, premijerno je prikazano pre nešto više od pola godine na 71. Martovskskom festivalu kratkometražnog i dokumentarnog filma.

Nada Savić je i priređivač knjige “Miroslav Čangalović: Sećanja na život i delo čuvenog operskog umetika”, koju je objavila beograska izdavača kuća “Čigoja štampa”.

Knjiga sadrži: izvod iz monografije „Miroslav Čangalović pevač-glumac“ muzikologa Nemanje Sovtića, tekst Nade Savić o njenom dokumentarnom filmu o Čangaloviću, autentične transkripte razgovora o Čangalovićevim metodama rada i stvaralaštvu koje sa pevačem 1999. vodio Dušan Trbojević tokom rada na knjizi „Kazivanja Miroslava Čangalovića“, izvode iz svetskih i domaćih kritika…

Tu su i intervjui sa Čangalovićevom ćerkom Mirjanom Čangalović, njegovim zemljacima iz Glamoča i koleginicama sa operske scene Radmilom Smiljanić, Bredom Kalef, Radmilom Bakočević, teatarlogom Raškom Jovanovićem…

Svi ti tekstovi sklapaju neku vrstu “kaleidoskopa” o Miroslavu Čangaloviću, čija je 78. godina duga životna priča od glamočkog siročeta do francuskog viteza umetnosti i “nacionalnog blaga Rusije” poput “akcione tragikomične avanture sa elementima melanholičnog, bajkovitog putopisa”.

Ono što se i u filmu i u knjizi ističe to je Miroslav Čangalović “u brojevima”: više od 90 operskih uloga u 68 opera, od toga 20 u delima domaćih – u to vreme jugoslovensskih kompozitora. Za 30 godina aktivnog rada na sceni otpevao je 754 predstave, od toga oko 500 u vodećim ulogama.

Bio je stalni gost svih ostalih operskih kuća u SFRJ, gostovao je 140 inostranih gradova i 31. zemlji na svim kontinentima, izuzev Australije.

Čangalovićeva koncerta karijera trajala je duže od scenske, 40 godina. Održao je blizu 3.000 koncerata na teritoriji bivše Jugoslavije i oko 160 koncerata širom sveta.

Njegov koncertni repertoar obuhvatao ukupno 520 kompozicija, čiji je veliki deo sačinjavalo premijerno izvođenje mnogih dela jugoslovenskih kompozitora.

“On je bio Bog. Bio je do te mere zastašujuć. Uživao je veliki autoritet, ogroman, od prvog dana. Ja sam od malih nogu samo pevala i sanjala o pevanju…, ali nisam ni sanjala da ću ikada stupiti u kontakt sa njim, a kamo li čak i pevati i to onoliko. On mi je bio neka vrsta duhovnog vođe uz Oskara Danona, a ispostavilo se da su mi početni vetar u leđa upravo njih dvojica dali… On je bio veliki autoritet i nije lako bilo njemu ni prići ni praviti kontakt bez obzira što smo iz istih krajeva, što smo ‘ljuti krajišnici’, u svakom slučaju on je bio čovek za divljenje. Ne samo zbog glasa i pevanja i umetnosti i svega, nego upšte kao čovek i kao pristup živtu. Uzor!”

To je deo sećanja soprana Radmile Smiljanić na Miroslava Čangovlaća, koja i u knjizi kao i u mnogobronim intevjuima rado priča o savetima koje je kao mladi pevač dobila od velikog Čangalovća.

Miroslav Čangalović (1921-1999) rođen je u Glamoču, gde je slušao crkveno pojanje. Operu je prvi put čuo slušajući italijanske radio stanice u bolnici u Kraljevici, gde je predvodio hor bolesnika, a u svet klasične muzike ušao je zahvaljujući prijateljstvu sa porodicom pijaniste i kompozitora Dušana Trbojevića.

Po završetku Drugog svetskogkog rata u Beogradu pevao je u tek osnovanom omladinskom Kulturno-umetničkom društvu „Ivo Lola Ribar“ i uporedo učio solo-pevanje kod čuvenog operskog pedagoga Zdenke Zikove.

Opreski debi imao je u ulozi Tamničara u Pučinijevoj “Toski” 1946. na sceni Beograske opere, čiji je stalni član postao sledeće godine. Za sebe je tvrdio da je “Beogradski pevač”. Nosilac mnogobrojnih jugoslovenskih i stranih nagrada i odlikovanja, Čangalović je kao istaknuti kulturno-prosvetni radnik 1963. izabran za poslanika Prosvetno-kulturnog veća Skupštine Srbije.

Preminuo je 1. oktobra 1999. u Beogradu, a njegova urna 3. maja 2012. preneta je iz porodičnog u kolumbarijum u Aleji zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju.

Povodom 20. godišnjice od Čangalovićeve smrti Narodno pozorište u Beogradu i Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu priredili su niz večeri sećanja i izložbi kojima su podsetili na neprolazno delo i umetničku slavu Miroslava Čangalovića, koji je “posedovao sonoran, baršunast topao bas, mek i plemenit glas, kao i izuzetnu glumačku ekspresivnost, odnegovanu po principima škole Stanislavskog koja je ravnopravno pratila njegov muzički izraz i činila sa njim nedeljivu celinu“:

Filmska ekipa

U dugometražnom dokumentarnom gilmu o Čangalovću igraju: Dušan Jakišić, Grigorije Jakišić i Jovan Belenzada. Direktor fotografije je Matija Munjiza Petrović, koji je zajedno sa Milanom Kolarskm i Vojislavom Galevskim bio zadužen i za kameru. Montažu je potpisao Nenad Popović, a dizajn zvuka Dragutin Ćirković.