Novi uglovi za razumevanje umetničke ličnosti

Reč je o velikom trostrukom izložbenom projekatu posvećenom ovom umetniku, koji je plod saranje Galerija Srpske akademije nauka i umetnosti i Galerija RIMA. Centralui izložbu – retrospektivu celokupnog Čelebonovićevoig slikarstva večeras u Galeriji SANU otvoriće akademik LJubomir Simović i ona će trajati do kraja januara 2019. godine. Dan kasnije, u subotu u beogradskoj Galeriji RIMA biće otvorena prva od dve prateće postvake – rani Čelebonovićevi radovi, a za 13. novembar u Galeriji RIMA u Kragujevcu najavljena je izložba Čelebonovićevog slikarskog ciklusa „Kaluđerice“.

Galerija SANU Čelebonovićevom retrospktivnom izložbom završava program obeležavanja 50 godina svog postojanja, koliko je prošlo i od izbora Maraka Čelebonovića za redovnog člana SANU. Postavka, na čijem će se otvaranju večeras zvanicama obratiti i Vladan Vukosavljević, ministar kulture i informisanja u Vladi Srbije, predstavlja selekciju najboljih Čelebonovićevih dela iz kolekcija Narodnog muzeja, Muzeja savremene umetnosti, Umetničke zbirke SANU, Galerije Doma Vojske Srbije u Beogradu, Spomen-zbirke Pavla Beljanskog u Novom Sadu i Narodnog muzeja u Kragujevcu. Značajan deo eksponata čine i remek-dela iz Čelebonovićeve porodične zaostavštine, kao i odabrani radovi iz privatnih kolekcija, najavljeno je juče na konferenciji za novinre u Galeriji SANU.

Autori izložbe i dvojezičnog – srpsko-engleskog kataloga su istoričari umetnosti Lidija Merenik, Ana Bogdanović i Nevena Martinović. One potpisuju i monografiju o Marku Čelebonoviću, objavljenu krajem 2017, koja predstavlja svojevrsni uvod i teorijski oslonac čitavog izložbenog projekta, mada svaku od tri izložbe prate posebne publikacije. Kako je juče najavljeno, „zahvaljujući novim uvidima u Čelebonovićev život i delo, kao i savremenim tumačenjima stvaralaštva ovog autora iznetim u toj monografiji, izložba u Galeriji SANU će, pored retrospektivnog karaktera ponuditi i sasvim nove uglove za posmatranje i razumevanje slikarstva Marka Čelebonovića i njegove umetničke ličnosti – pre svega Čelebonovićev vanvremenski umetnički dar kojim je njegov život bio neraskidivo poistovećen sa njegovim slikarstvom“.

„Centralna izložba u Galeriji SANU je velika retrospektiva Marka Čelebonovića i obuhvata sve periode umetnikovog stvaralaštva – od ranih slika iz sredine dvadesetih godina 20. veka, zatim njegovih prepoznatljivijh master-žanrova iz tridesetih, preko posleratnih slika u kojima je kulminirao Čelebonovićev ‘apsolutni sluh za boju’, do takozvanih „belih slika“ nastalih u poslednjoj deceniji umetnikovog života u Sen Tropeu“, kažu autorke izložbe.

U hronološkom sledu radova, središte izložbe pripada slikama iz četvrte decenije 40. veka XX – portretima, enterijerima i mrtvim prirodama – zahvaljujući kojima je Čelebonović svrstan u najznačajnije slikare srpskog međuratnog modernizma. Ovaj deo postavke je idejno zasnovan na studiji publikovanoj u najnovijoj monografiji o Marku Čelebonoviću, objavljenoj krajem 2017. u izdanju Galerije RIMA, za koju je Ana Bogdanović dobila Nagradu Lazar Trifunović.

Poseban deo postavke, koncipiran poput izložbe unutar izložbe, čiji je autor Lidija Merenik, predstavlja segment posvećen Čelebonovićevim autoportretima. Prvi put izloženi kao celina, Čelebonovićevi autoportreti obuhvataju period od pola veka, pozajmljeni su iz pobrojanih muzeja i privatnih kolekcija i prate evoluciju umetnikovog suštinskog odnosa prema sebi i umetnosti.

Paralelno sa retrospektivom u Galeriji SANU publika će od subote moći da pogleda i postavku u Galeriji RIMA u Beogradu, čiji je autor istoričar umetnosti Sofija Milenković, akoja je posvećena Čelebonovićevim ranim slikama iz dvadesetih godina 20. veka. U Galeriji SANU biti izloženo nekoliko slika iz Muzeja savremene umetnosti, dok će u Galeriji RIMA, na oba nivoa galerijskog prostora, biti izložene Čelebonovićeve slike i crteži iz porodične zaostavštine i privatnih kolekcija, nastale između 1923. i 1930. godine. Postavka i katalog izložbe oslanjaju se na nedavno istraživanje Čelebonovićevog ranog pariskog perioda koje je sprovela Sofija Milenković tokom svog studijskog boravka u Parizu. Ona je nedavno za ovaj istraživaki rad dobia Nagradu Spomen-zbirke Pavla Beljanskog.

Treća izložba u Galeriji RIMA u Kragijevcu biće posvećena grupi Čelebonovićevih slika i pastela sa motivom kaluđerica, nastalih u Parizu, tokom zimskih meseci između 1966. i 1967. godone. „Ovaj neveliki ciklus radova zauzima važno mesto u Čelebonovićevom opusu, na prelazu iz mrtvih priroda i pejzaža snažnih kolorističkih damara u poslednji period „belih slika“ u kojima je predmetnost naslikanih objekata postala samo iluzija“, kaže Nevena Martinović, autor ove postavke, koja će obuhvatiti radove iz Čelebonovićeve porodične zaostavštine i privatnih kolekcija, kojima će biti pridodata i slika „U meditaciji“ koja se čuva u kolekciji Narodnog muzeja u Kragujevcu.

Pripadnik Pokreta otpora zaljubljen u Sen Trope

Rođen u Beogradu 22. novembra 1902, u u kome je završio osnovnu školu i započeo gimnaziju, Marko Čelebonović je najveći deo života proveo u Francuskoj. Gimnaziju je dovršio u Cirihu i Lozani, jer je njegova porodica početkom Prvog svetskog rata napustila Srbiju. Sledeći očeve želje studije prava i političke ekonomije započeo je na Oksfordu u Engeskoj, a završio na pariskoj Sorboni, uporedo pohađajući i časove vajarstva kod Antoana Burdela u jednoj privatnoj umetničkoj školi. U ateljeu na Monparnasu koji mu je 1922. prepustio Aberto Đakometi stvarao je do kraja života, a u njemu je započeo i zajednički život sa slikarkom Verenom Vajlenman – Freni i 1923. odlučio da odustane od vajanja i trajno se posveti slikarstvu. Prvu izložbu imao je 1925. u pariskom salonu Tiljeri, a 12 godina kasnije prvi put samostalno je izlagao i u Beogradu, koji je kao i crnogorsko primorje i srednjovekovne manastire u tom periodu povremeno posećivao. Kao pripadnik francuskog Pokreta otpora odlikovan je sa više francuskih, američkih i jugoslovenskih odlikovanja za hrabrost, a posle Drugog svetskog rata u dva navrata predavao je kao profesor na Akadamiji likovnih umetnosti u Beogradu, a jedno vreme bio i savetnik pri Ambasadi Jugoslavije u Francuskoj. Izlagao je širom sveta, u Beogradu je do sada imao dve retrospektivne izložbe – 1966. u Muzeju savremene umetnosti i 1977 u Galeriji SANU. Posle penzionisanja preselio se u Sen Trope u koji se zaljubio još 1925. godine. U njemu je preminuo 23. jula 1986. i, prema sopstvenoj želji, sahranjen je na tamošnjem loalnom groblju kraj svoje supruge.