Otvoreno područje zastoja

Broj gostiju je bio ograničen budući da je brod zbog dugogodišnje zapuštenosti postao opasno mesto. Samo petoro ljudi moglo se istovremeno naći na stepenicama koje vode do prve palube od tri na kojima su postavljena remek dela aktivističke umetnosti. Hronološki ona pokrivaju period od 1909 do 1989. godine a geografski – prostor od Baltika do Crnog Mora s posebnim naglaskom na prostor Jugoslavije. Ideja izložbe počiva na sučeljavanju ove dva potpuno suprotna sadržaja – brodu Galeb, kao simbola socijalističkog doba i aktivističke umetnosti koja je nastala i protivila se upravo totalitarističkoj strani tog režima. Prvobitni plan bio je da se radovi postavljaju tako da se istakne snaga kontrasta između njih i prostora u kojem su smešteni, međutim moralo se striktno voditi računa o zaštitarskim i konzervatorskim uslovima Galeba, pa su umetnine izložene tamo gde je već nešto postojalo ili, laički rečeno, tamo gde je već bio ekser u zidu. To međutim nije umanjilo snagu postavke budući da kolekcija Marinka Sudca baštini izuzetno dragocena dela, koja su se lako mogla uklopiti u ambijent broda. Naime, ovo plovilo koje je nekad predstavljalo simbol glamura i gde su možda najviše dolazile do izražaja Titove aspiracije prema lagodnom životu, danas deluje staro oronulo, a gvozdeni delovi najedeni su rđom na mnogim mestima. S druge strane, upravo ta vrsta estetike savršeno se uklopila uz odlike samih radova koji su po svojoj prirodi nedovršeni i izvedeni u uslovima skromnih produkcijskih kapaciteta. Posebno zanimljiv je hod kroz izložbu koji vodi kroz dugačke hodnike, brodske kabine, uz i niz stepenice, kroz predsednički salon, učionice, konferencijsku salu. Posetilac ovde zapravo biva u isto vreme uvučen u otkrivanje kako samih umetničkih dela, tako i prostora broda, čiji su motori marke „fijat“ i danas u odličnom stanju, toliko da bi se za pola sata mogli aktivirati, kaže Branko Frančeski, predsednik Instituta za istraživanje avangardi, organizatora izložbe. On ukazuje da takvo nešto ne pomaže u ovom trenutku s obzirom na to da ovi „strojevi“ ne odgovaraju današnjim standardima, ali da bi uz ugradnju novih delova Galeb mogao ponovo zaploviti.

Izložba „Područje zastoja“ veoma je obimna i potrebno je zaista vreme da bi ste joj se posvetili što u moru utisaka koje ona zajedno sa brodom proizvodi nije jednostavno. Treba ipak istaći da se na njoj mogu naći radovi u svim umetničkim disciplinama od crteža i slika preko fotografija, stripa, video radova, instalacija, objekata, ali i snimaka razgovora s pojedinim umetnicima o njihovom odnosu prema ondašnjem režimu i sankcijama koje su pretrpeli, te dokumentarni materijali o samom brodu Galeb. Tu su takođe izložene i brojne publikacije koje su u prošlosti bile zabranjivane iz posve apsurdnih razloga, ali i brojni manifesti od kojih posebnu poslasticu čine oni futurističke provenijencije kao što je onaj pesnika Marinetija, objavljen 1909. godine u novinama Le Figaro. Ovaj tekst pokrenuo je umetnički pokret futurizam koji je odbacivao prošlost, slavio brzinu, mašine, mladost i industriju, što je u potpunoj harmoniji sa estetikom broda na kojem je i predstavljen.

Na otvaranju izložbe „Područje zastoja“ koja će trajati do 19 juna, nije se pojavila Sofija Loren, za koju je prvobitno postojala šansa da dođe, kao nekadašnja gošća Titovih žurki, ali su viđene mnoge poznate ličnosti iz sveta umetnosti i kulture među kojima i Berad Madra, poznata turska kustoskinja koja je osnovala Istambulsko bijenale, Jaroslav Kozlovski, jedan od najistaknutijih savremenih poljskih stvaralaca, umetnik Braco Dimitrijević, glumac Damir Markovina, arhitekta Igor Franić ali i beogradski novinari i kulturni delatnici , među kojima i Jerko Denegri, Milena Dragićević Šešić, dizajner Borut Vild i mnogi drugi.

Aktivističko stvaralaštvo

Na izložbi Područje zastoja predstavljeni su: Zenit, Traveleri, Ivana Tomljenović Meller, Marko Ristić, Ljubomir Micić, Exat51, Aleksandar Srnec, Gorgona, Grupa OHO, Porodica iz Šempasa, Marijan Molnar, Grupa šestorice umjetnika, Tomislav Gotovac, Balint Szombaty, Slavko Matković, Crveni peristil, Željko Kipke, Vlado Martek, Autopsia, Kugla glumište, Pečuška radionica, Grupa Tok, Željko Hegedušić, Atalay Gabor, Attila Csernik, časopisi Zenit, MA, Devetsil, Testa di Ferro, filmovi Želimira Žilnika, Naška Križnara, Marijana Cigliča i Marka Pogačnika, Futuristički manifesti.

Titovi fanovi

I u komšiluku, kao i kod nas, u ovakvim prilikama pojavio se izvestan broj Titovih fanova opremljenih pionirskim kapama i maramama ili sa slikom Broza u rukama. Najveću pažnju ipak su izazvali oni koji su bili u njegovoj neposrednoj blizini, kao što je to kapetan Miodrag Šepić, koji je zapovedao Galebom od 1962 do 1972. koji je takođe došao da razgleda i izložbu i brod.

Heroji otpora

Kao svojevrsni heroji otpora totalitarizmu socijalističkog sistema, na otvaranju izložbe „Područje zastoja“ pojavili su se mnogi rodonačelnici radikalnih umetničkih praksi, među kojima i Vlado Martek, koji je čak imao ideju da izvede akciju precrtavanja imena Galeb na brodu, a ispod da dopiše „Vrabac“. Potom kad i taj naziv prešara, napisao bi i ostavio kao trajno, ime ptice, koja plovilu, kako kaže, najviše odgovara – „Grlica.“