Paja Jovanović na aukciji kod Sotbija

… a procenjena vrednost ovog prema formatu malog dela (43×50 centimetara), iznosi čak između 100.000 i 150.000 funti (od 113.420 do 170.130 evra). Dosad najveću tržišnu vrednost je dostigla Jovanovićeva slika „Ukrotitelj zmija“, koja je 1999. godine na aukciji Kristija u NJujorku prodata za nešto više od 168.000 evra.

– Orijentalisti dobro stoje, to je trend već više od deset, dvadeset godina – kaže za Danas Petar Petrović, kustos Narodnog muzeja u Beogradu i autor monografije o Paji Jovanoviću. On objašnjava kako postoji određen broj bogatih ljudi koji vole ovu vrstu slikarstva. I to, kako kaže, „nije slučaj samo sa našim Pajom nego i sa drugim slikarima kao što su Žan Leon Žerom, Fredrik Artur Bridžman, ali i mnogim drugim evropskim slikarima, pa i onim iz Amerike što su dolazili u Evropu“. Zanimljivo je, smatra Petrović, da su slikari orijentalističkih tema dosta inkasirali u svim vodećim aukcijskim kućama. – U tu grupu spada i naš Paja, koji je počeo da radi ove teme na koje se sad gleda kao na orijentalne jer pripadaju širem rejonu. Za nas je to više Balkan a za Zapad je to deo nekog orijentalnog sveta. Mada to i jeste tačno budući da je Paja Jovanović radio po porudžbinama i to se prodavalo još u 19. veku u Evropi i Engleskoj kao nešto što je zanimljivo – dodaje Petrović.

Slika „Dva bašibozuka ispred kapije“ je apsolutno autentična slika Paje Jovanovića, potvrđuje za Danas naš sagovornik dodajući da je reč o poznatom Jovanovićevom delu kao i da kod kuće kao što je Sotbi nema ničeg što je sumnjivo, pogotovo kad su orijentalisti u pitanju gde postoji veliko interesovanje od kolekcionara koji to vole i kupuju. – Svako ko je imao u rukama prvu monografiju Nikole Kusovca i drugu o Paji Jovanoviću koju je moja malenkost napravila zna za tu sliku. Slike Paje Jovanovića u Evropi su po privatnim kolekcijama. Zna se manje-više za sve njih, pogotovo u Engleskoj gde postoji niz galerija koje prodaju antikvarne slike. Jedna od njih koja je prodavala slike Paje Jovanovića je Mejns, poznata galerija osnovana krajem 19. veka.

Upitan kako objašnjava interesovanje za realizam u vremenu fantazije i virtuelne stvarnosti, Petar Petrović kaže da se time nije bavio, ali da, jednostavno, postoji određena grupa kolekcionara, ljubitelja ili stručnjaka koji vole da kupuju takvu vrstu slikarstva. – NJih privlači tema – ističe Petrović. On podseća da je zanimljivo i to što se, u vreme kada je Paja Jovanović slikao takve i slične teme, uporedo u Francuskoj radila nova umetnost .

– Kada danas uporedite cene slika impresionista ili postimpresionista videćete koje su to milionske vrednosti, a u to vreme oni nisu bili nešto traženi iako su imali neke svoje ljubitelje i kupce. Na zvaničnim salonima i velikim izložbama su bili zastupljeniji slikari akademskog usmerenja. Jedno vreme orijentalisti nisu bili zanimljivi, a zašto su sada postali, ne mogu da kažem jer nisam baš stručnjak za strukturu ljudi koji kupuju takve slike. Pretpostavljam da oni najviše dolaze iz arapskog sveta i pretpostavljam da vole te teme zbog svoje pripadnosti i verovatno zato što su vezani za prošlost koja asocira na 19. vek. U tom periodu su te slike bile veoma zastupljene u i tražene, ali ih tada nisu kupovali ljudi iz arapskog sveta nego Francuzi, Amerikanci, Englezi. Zato sada imate ljude koji otkupljuju te slike koje se nalaze u Zapadnoj Evropi i Americi i pridodaju ih svojim kolekcijama. Orijentalizam je u trendu. To se može videti iz izveštaja aukcijskih kuća kao što su Sotbi, Kristi. Svaki put kada prođe aukcija, imaju iznos svih lotova koji su prodati i na osnovu toga prave procene očekivanog i onoga što su inkasirali. Zato, kad se pojavljuju orijentalisti ili slikari 19. veka, oni i očekuju da imaju dobru prođu – zaključuje Petar Petrović.

Uvek studiozan i na terenu

„Ako me pitate za umetnički dojam ovog dela Paje Jovanovića – to je slika urađena po svim pravilima akademske veštine i u potpunosti je rađena prema kodeksu koji je on učio u Beču, odnosno, tome je prethodilo studiozno crtanje, pripremanje i proučavanje na terenu jer su to slike uglavnom nastale kao rezultat njegovih putovanja po Aziji, Severnoj Africi, Mediteranu. Ta slika je, recimo, upravo odraz tih njegovih studioznih priprema“, konstatuje naš sagovornik.