Pikaso: Genije koji je „uništavao“ žene

U sedam decenija plodotvornog rada, Pablo Pikaso je stvorio hiljade slika i skulptura u mnogim avangardnim stilovima.

On se ubraja u red najuspešnijih svetskih umetnika i vrednost njegovih dela se procenjuje u stotinama miliona dolara. Pikasovu sliku „Žena koja sedi kraj prozora“ aukcijska kuća Kristis prodala je za 103 miliona dolara pre godinu i po dana u Njujorku.

Ove nove godine se obeležava pedeseta godišnjica smrti slavnog umetnika. Specijalne izložbe pod motom „Picasso Celebration 1973-2023“ biće održane u njegovoj domovini Španiji, te Francuskoj, Nemačkoj i SAD i drugde.

Iako je njegov umetnički genij nepogrešiv, poznavaoci njegovog života i dela sve češće raspravljaju o navodnoj mizoginiji, odnosno diskriminišućem odnosu prema ženama. To je debata koja je krenula sa pokretom #MeToo.

Slikarsko čudo

Pikaso je rođen 25. oktobra 1881. godine u Malagi, na jugu Španije.

Njegov otac bio je umetnik i za život je zarađivao slikajući ptice i životinje, te kao profesor umetnosti. Upravo on je počeo sa podučavanjem sina crtanju kada je Pablo imao sedam godina.

Sa 13 godina je Pikaso počeo studije u likovnoj školi u Barseloni na joj je predavao i njegov otac, a dve godine kasnije nastala je prva slika velikog formata, ulje na platnu pod nazivom „Prva pričest“ koja je izložena na gradskoj izložbi. Upravo taj rad se smatra njegovim prvim remek-delom.

Početkom novog veka Pikaso se preselio u Pariz.

Umetničke faze

Pikasov umetnički život može se podeliti na mnoge faze.

Njegov prvi stvaralački period, poznat kao plava faza, trajao je od 1901. do 1904. podstaknut samoubistvom prijatelja, španskog pesnika Karlesa Kasagemasa. Prva slika iz tog perioda, „Kasagemasova smrt“ (1901.) odaje mračnu atmosferu i nijanse plave koje je karakterišu.

Potom je usledila ružičasta faza (1904-1906), tokom koje su Pikasove slike odlikovale nijanse ružičaste, svetloplave i narandžaste boje. Tada je nastao i „Portret Gertrude Štajn“, nedugo nakon što je slikar upoznao američku književnicu i kolekcionarku umetničkih dela.

Ova faza se smatra sretnijim periodom u umetnikovom životu, kada je upoznao Fernandu Olivije, francusku umetnicu, koja kasnije postaje njegova muza i ljubavnica.

Upuštanje u kubizam

Kontroverznim delom „Gospođice iz Avinjona“ nastalim između 1906. i naredne godine, Pikaso je stekao svetsku slavu kao lider savremene umetničke scene. Bizarna distorzija obrisa ženskog tela razbila je sva dotadašnja poimanja o slikarskoj perspektivi. Ta slika se smatra pionirskim delom kubizma.

Zajedno sa Brakeom, Pikaso će u narednim godinama razvijati kubizam. U njegova dela nastala tokom tog perioda ubrajaju se i „Devojka sa mandolinom“ (1910.) i „Mrtva priroda sa bocom ruma“ (1911.).

U Pikasova najpoznatijim dela svakako se ubraja i čuvena „Gernika“ (1937.), slika koja je postala sinonim antiratne ekpresije. Nastala je kao reakcija na fašističko bombardovanje istoimenog baskijskog grada u severnoj Španiji, koje je naredio general Franko.

„Gernika“ je zbog korišćenja kubističkih elemenata predstavljala i Pikasovo pomeranje ka nadrealizmu.

Samo dvaput je oslikao plakat za film, a jedan od tih bio je jugoslovenski spektakl „Bitka na Neretvi“.

Pikasova „toksična muškost“

Tokom proteklih godina, a posebno nakon pojavljivanja pokreta #MeToo, pod lupom su se našli Pikasovi stavovi prema njegovim ljubavnicama.

Analitičari umetnosti, poput Šenona Lija iz časopisa Artspejs, veruju da Pikasov odnos prema ženama treba primetiti u njegovom radu: „I sam Pikaso je primetio da se kompletno njegovo stvaralaštvo može kategorizovati u sedam različitih stilova, od kojih je svaki dokument njegovog odnosa sa sedam žena u njegovom životu.“

Pikaso je, kako piše Li, „skoro svakoj od tih žena, za koje je tvrdio da ih voli, život učinio izuzetno mizernim“.

Li se također poziva na delo Pikasove unuke Marine, koja je napisala knjigu o dedi, gde piše o odnosu prema ženama: „On ih je potčinio svojoj animalnoj seksualnosti, pripitomio ih, opčinio ih, progutao ih i zdrobio ih na svoja platna. Nakon što je mnogo noći proveo izvlačeći iz njih esenciju, kada bi ih posve uništio, on bi ih odbacio.“

Sam Pikaso je sebe na sopstvenim delima predstavljao kao lik mitskog Minotaura; čije muze su bile žrtve njegove bestijalne agresije.

„Iskreno, ovih dana, prilično je teško saosećati sa osobom koja crta mitološke verzije sebe kao ‘zveri’ koja doslovno napastvuje žene u bezbroj prilika“, piše Li u tekstu objavljenom u Artspejsu.

Fransoa Gijo, umetnica koja se zaljubila u Pikasa, smatra se izuzetkom. Ona je slavnom slikaru rodila dvoje dece, i smatra se jedinom ženom koja je napustila Pikasa.

U 81. godini, Pikaso se ponovo oženio sa Žaklinom Roke koja je bila čak 46 godina mlađa od njega. Živeli su zajedno sve do njegove smrti. Ubrzo nakon toga, ona je izvršila samoubistvo.

Pikasove poslednje godine

Poslednje godine njegovog života karakteriše furiozna umetnička aktivnost i ekspresija opsesije erotizmom. Godine 1966. na izložbi umetnikovih slika i skulptura u tom gradu predstavljeno je i delo „Par“, na kome su prikazani muškarac i žena u zagrljaju i to je njegovo najznačajnije delo koje se bavi temom ljubavi i seksualnosti.

Tri godine kasnije, Pikasova izložba u Parizu izazvala je skandal zbog erotizma na slikama i njihovog ogromnog formata.

Činilo se da se do 1972. umetnik priprema za smrt: tada je nastala serija portreta s njegovom glavom zamenjenom maskom, koja je ponekad poprimala i izgled lobanje i prekrštenih kostiju.

Pikaso je umro 8. aprila 1973. u Muženu blizu Kana.