„Plava gospođa“ i „Jedno dopisivanje“

Zajedničko ovim književnim delima, nastalim u rasponu od jedne decenije između dva svetska rata, jeste to što su to prvi romani u istoriji srpske književnosti koji se bave temom ženske preljube.

Knjiga je predstavljena u beogradskom SKC-u, gde su o romanima Milice Jovanović i Julke Hlapec Đorđević govorile: istoričari književnosti Jelena Milinković i Žarka Svirčev, kao i urednica knjige Jasmina Radojičić. Jelena Milinković je napisala i predgovor za „Nove ljubavi“.

Ova dva romana, kako se čulo, nisu slučajno objavljena zajedno – oba pripadaju ženskoj književnosti i povezani su žanrovski i tematski, iako je „Plava gospođa“ Milice Janković objavljena 1924. u Srpskoj književnoj zadruzi, a „Jedno dopisivanje“ Julke Hlapec Đorđević 1932. u čuvenoj izdavačkoj kući Geca Kon. Oba dela pripadaju žanru ljubavnih romana, a značajna su po tome što po prvi put u domaćoj književnosti o ženskoj prevari pišu žene koje otvaraju i mnogobrojne društvene teme vezane za status žene – od odnosa u porodici i razmišljanja o deci, seksualnosti do bavljenja koncepcijom građanskog braka… Ipak, njihovo objavljivanje u međuratnom periodu, čak i u feminističkim krugovima, pratila je kontraverza.

Jelena Milinković i Žarka Svičev govorile su o vremenu u kome su autorke živele i stvarale, podsetivši da su „Prvi svetski rat i Oktobarska revolucija u Rusiji izveli žene iz privatne u javnu sferu“ i da je još ruska revolucionarka Aleksandra Kolontaj definisala termin „nova žena koju je stvorila larma fabričkih mašina“.

„Plava gospođa“ i „Jedno dopisivanje“ donose drugačiju, novu, žensku sliku sveta međuratne srpske književnosti, a Milica Janković i Julka Hlapec Đorđević, iako pisci različitih sudbina i angažmana, svojim stvaralaštvom doprinele su ženskoj borbi za prava i slobode. Za razliku od Julke Hlapec Đorđević, Milica Janković nije bila aktivistkinja, niti se izjašnjavala kao feministkinja, ali se borila perom – sarađivala sa feminističkim časopisima, a u književnost unela tematske inovacije i modernost.

„Plava gospođa“ je netipični ljubavni roman sa dve junakinje – Zorom, učesnicom ljubavne afere i njenom prijateljicom i sestrom njenog ljubavnika Olgom, čije se sudbine prepliću. U romanu „Jedno dopisivanje“, koji se u velikoj meri poklapa sa detaljima iz života Julije Hlapec Đorđević pored „glavne ljubavne afere“ Marije Prohaskove govori o tri ljubavne priče: studentskoj ljubavi Marije i Otona, Marijinom braku bez ljubavi i njenoj strasno-intelektualnoj vezi sa mlađim muškarcem – mladim praškim bibliotekarem, što je za vreme kad je roman nastao bilo otvaranje još jedne tabu teme.

Kako se čulo na predstavljenju ova dva romana u jednoj knjizi „Nove ljubavi“, sve teme o kojima su srpske književnice pisale pre više od jednog veka, prvim domaćim ženskim romanom smatra se „Devojački roman“ Drage Gavrilović, učiteljice i književnice iz Srpske Crnje, objavljen 1889, otvorene su i aktuelne i danas.

Savremenice

Lagunina edicija „Savremenice“ ima zadatak da upotpuni kulturno pamćenje o složenom radu značajnih Srpkinja iz 19. i s početka 20. veka, kao i o istoriji privatnog života žena tog doba. „Nove ljubavi“ su četvrti naslov u ovoj ediciji, u kojoj su do sada objavljena i dela kraljice Natalije „Ruža i trnje“, Jelene J. Dimitrijević „Sedam mora i tri okeana“, Milutina A. Popovića „Zatvorenice“.

Biografije

Milica Janković (1889 -1939) bila je rodom iz Požarevca, u Beogradu je završila slikarsku školu Bete i Riste Vukanovića i studirala ruski jezik. Usavršila je slikanje u Minhenu. Radila je kao nastavnica crtanja u Kragujevcu i Beogradu, bavila se prevodilaštvom i književnošću za odrasle i decu. Julka Hlapec Đorđević (1882 – 1969) rođena je u Starom Bečeju, a najveći deo života provela je u inostranstvu, uglavnom u Beču i Češkoj, gde je bila udata. Doktorirala je filozofiju u Beču i sa 24 godine postala jedna od prvih žena doktora nauka u Srbiji. Govorila je pet stranih jezika. Kao angažovana intelektualka – feministkinja, bila je član i osnivač domaćih i internacionalnih feminističkih udruženja.