Podsećanje na velika imena srpske literature

Književno-teorijsku, i još posvećenu domaćim piscima. Pa ipak, i to se dešava u našoj kulturi za koju država izdvaja manje od jednog procenta, a i taj novac previše deli, prema najnovijim istraživanjima Nezavisne kulturne scene Srbije, za „partijsko-vašarske manifestacije, za populističke kampanje i za gigantske spomenike““.

Ima još hrabrih izdavača: najnoviji primer je beogradski Albatros plus, koji je za poslednjih par meseci u novopokrenutoj ediciji „Poetika“ objavio već četiri knjige, koje su juče u Vukovoj zadužbini predstavili glavni i odgovorni urednik Jagoš Đuretić, i urednik, prof. dr Radivoje Mikić.

Reč je o delima: „Književnokritička misao LJubomira Nedića“ iz pera Milana Aleksića, „Magični realizam Slobodana DŽunića“ Danijele Kostadinović, „Srpski pisci prošlog i sadašnjeg vremena“ Mladena Veskovića, i „Svedok vaskrsenja. Pesnička biografija Miodraga Pavlovića“ Radovana Popovića, koja će, kao i nova koja će doći, biti od velike pomoći budućim istraživačima istorije srpske književnosti.

Nije čudo što je prva knjiga u ovoj ediciji posvećena LJubomiru Nediću (1858-1902), filozofu po obrazovanju, koji je na Visokoj školi predavao istoriju filozofije, logiku i psihologiju.

Nedićeva pojava u srpskoj književnoj kritici, piše autor studije, imala je ogroman značaj za čitavu srpsku nauku o književnosti, a njegovo je delo postalo nezaobilazno u istoriji srpske književne kritike. Sa razlogom: Nedić je zasnovao modernu srpsku kritiku, odbacio je utilitarno shvatanje književnosti i u prvi plan stavio njenu estetsku funkciju.

Značaj LJubomira Nedića najbolje je opisao Jovan Skerlić, svrstavajući ga uz kritički rad Vuka Karadžića; uprkos tome, kako kaže izdavač, ozbiljni osvrt na Nedićevo delo tek sada je učinjen monografijom Milana Aleksića

Slobodan DŽunić (1921-1998), više nego plodan autor, pesnik, pripovedač, romansijer…, u svojim je delima ostao veran rodnom, pirotskom kraju, i Staroj planini. Koristio je njegovo jezičko, mitološko i religijsko bogatstvo, zbog čega su ga mnogi proglašavali zavičajnim piscem, dok je on bio sasvim daleko od lokalnog, i sam govorio da je svako zatvaranje u nacionalne ili teritorijalne međe štetno, čak i opasno, jer protivureči samom biću pisca.

To je i dokazao svojim delom, polazeći od mitološko-fantastičnog i uzdigavši se do magičnog realizma univerzalnog tipa, ostvarivši, kako autorka studije kaže, magijsko putovanje van vremena i prostora, gde je sve moguće i ništa nije moguće, gde sve može, ali i ne mora postojati.

Književni kritičar, esejista i prevodilac Mladen Vesković svoju je knjigu o srpskim piscima prošlog i sadašnjeg vremena podelio u pet segmenata: Istorijski osvrti, Prikazi, Pregledi, Prevodna književnost i Književno-izdavačke pojave. NJima je obuhvatio vremenski raspon od Jovana Skerlića do današnjeg stanja u srpskoj kulturi i izdavaštvu koje je izašlo iz tranzicije, ali se suočava sa velikim problemima – od finansiranja, preko tiraža, plasmana i prodaje, uz hroničnu boljku književne kritike koja bledi.

Od Kašanina, Veljka Petrovića, Andrića, Kočića, Vesković svoju pažnju prebacuje na savremene srpske pisce, Pištala, Šajtinca, Gatalicu, Bajca, Albaharija, Vidu Ognjenović, Mirka Demića… da bi razmatrao i književne festivale, književne nagrade i, najzad, strane pisce. Zbirka tekstova Mladena Veskovića pruža odličan uvid u zbivanja u sferi književnosti, ali je i ogledalo društva, o čemu valja posebno razmišljati.

Pesnička biografija Miodraga Pavlovića iz pera Radovana Popovića još je jedno delo ovog novinara i publiciste koji je već objavio niz biografija naših poznatih pisaca. Kako kaže, knjigu je počeo da piše za piščevog života, a osnova za njen nastanak bili su i Pavlovićev bogati književni opus, i njegov život.

Simbolično nazvano „Svedok vaskrsenja“, ovo delo daje iscrpne podatke o jednom od naših najboljih pesnika koji je otvorio nove puteve u savremenoj srpskoj poeziji, i o jednom od najblistavijih umova srpske književnosti, kako smatra Popović. Uz niz interesantnih podataka, knjiga je obogaćena fotografijama, i portretima Miodraga Pavlovića koje su uradili neki od naših najpoznatiji likovnih umetnika, od Zuke DŽumhura, Dade Đurića, Milića od Mačve do Miće Popovića, Stojana Ćelića i Olje Ivanjicki…