Goran Marković, beskompromisni reditelj, pisac i čovek istine i pobune

„Zavod“ je objavljen pre nekoliko dana (izdavač Laguna), i ova festvalska promocija u Herceg Novom je i prvo predstavljanje Markovićeve knjige, koje je preksinoć okupilo njegove brojne poštovaoce, glumce s kojima je sarađivao, poput Tanje Bošković, Varje Đukić…

Kako su na početku istakli Danjela Đonović, moderatorka razgovor, i dramski pisac Stevan Koprivica, inače predsednik Saveta hercegnovskog festivala, služeći se i rečju i slikom, pisac, scenarista i reditelj Goran Marković u svom novom romanu „Zavod“ ispisao je intrigantnu priču o poznatim žiteljima Beograda – ljubavni trougao čiji su glavni protagonistii psihijatar i pozorišni reditelj Hugo Klajn, pijanistkinja i muzikolog Stana Đurić, i vlasnik i direktor „Politike“ Vladislav Ribnikar…

Podsećajući na Markovićev roman “Beogradski trio”, koji je imao dosta uspeha kod čitalaca i bio nominovan za Ninovu nagradu, u kojem je takođe reč o trouglu i sagledavanju tog fenomena, ali kroz priču o Golom otoku, istaknuto je da se u novom romanu „Zavod“, kroz ljubavni trougao sada sagledava drugi deo naše istorije, posle Prvog svetskog rata do oslobođenja od nemačke okupacije.

– Meni se sviđa taj, naoko ljubavni zaplet koji zapravo priča priču o nama, o našoj istoriji. Ja sam se potrudio da mnoge stvari saznam, I da prenesem u toj knjizi, o ličnostima koje uopšte nisu poznate, pored tri junaka koji su poznati, I mislim da će ljudi otkriti nešto što do sada nisu znali. Recimo, Zavod, reč izabrana za naslov ovog romana, zapravo je skraćeno ime Zavoda za lečenje hladnom vodom, elektricitetom, švedskom gimnastikom i masažom u Beogradu.

Na podatke o Zavodu, koji je stvarno postojao s početka dvadesetog veka na Dorćolu, naišao sam slučajno, preko naučnog rada o doktoru Avramu Farkiću, osnivaču i vlasniku prvog zavoda za fizikalno lečenje u Srbiji, koji je uradila Jelena Jovanović Simić – objasnio je Marković.

– Tom radu me je privukao pomalo čudno ime, koje mi je obećavalo nešto bizarno. Međutim, čitajući taj rad, pored podataka o Farkiću, pronašao sam i čudne ilustracije, koje u današnje vreme deluju čak i komično, kao imena nekoliko drugih lekara koji su sa njim u Zavodu radili.
Jedan od tih lekara, kako Marković opisuje junake svog romana, bio je naš prvi psihoanalitičar Hugo Klajn, s kojim se upoznao na Fakultetu dramskih umetnosti, gde je on pred kraj života predavao pozorišnu režiju.

– I sam sam u svojim predavanjima koristio njegov udžbenik „Osnovni problemi režije“. Tako sam od švedske gimnastike prešao na probleme psihoanalize, i odlučio da Klajn bude centralna ličnost moga romana. Ali, u ovoj priči meni je najprivlačniji bio ljubavni trougao. Hugo Klajn je, po svoj prilici, načinio za lekarsku etiku prilični prekršaj, zaljubio se u svoju pacijentkinju, pijanistkinju Stanu Đurić Ribnikar. Zbog toga je napustio lekarsku praksu i postao pozorišni reditelj.

Naravno, roman je isprepleten istinitim činjenicama i fikcijom, pa sam ja napisao i čitav sudski proces koji se protiv njega, navodno, vodio. A po prezimenu Stane shvatićete kako je ona u tom trenutku bila udata za Vladislava Ribnikara, vlasnika „Politike“ i beogradskog milionera.

Prema rečima Markovića, ispostavilo se da je on bio ne manje interesantna ličnost od Klajna, a Stana Đurić je u tom trouglu takođe bila značajna umetnica i, pre svega, ličnost. Biografije aktera u tom trouglu, uzbudljive i sasvim neočekivane, bile su materijal za konstrukciju priče – rekao je Marković.

Poetika Gorana Markovića, kako je istakao Stevan Koprivica, u njegovom celokupnom stvaralaštvu je poetika pobune.

– To je čovjek koji se dosljedno, u svim svojim filmovima i romanima, a pretpostavljam i u ovome, jer ga još nisam pročitao, bavi
pobunjenim čovjekom, bio on mali, spram velikog sistema, ili neko ko pripada
tom sistemu, pa se buni – smatra Koprivica.

– Ne mora uvijek izgledati tako na prvi pogled. Uzmete “Flojda” Gagu Nikolića, i učini vam se da on nije čovjek pobune – Gaga je mangup, i u tom njegovom manguperaju, zapravo stoji pobuna. Pobuna protiv konvencije.

Pored tog beskompromisnog angažovanog stava, Koprivica je istakao i da Marković ima specifičan stil u filmskom i dramskom pripovijedanju:

– Goran na duhovit način govori o strašno gorkim i gubitničkim stvarima. Ima jedan francuski teoretičar komedije, koji je rekao da je dobra komedija kao kad prođete ispod morskog talasa, pa vas to osvježi, a onda, kada ste završili, na ustima ostane gorak ukus soli. E taj gorak ukus soli i čemera je nešto što je kod Gorana dominanta.

– Sjetite se samo njegovog filma „Turneja“, nagrađenog na festivalu u Montrealu, u kojem glumci, a tu je, kao i u svim njegovim ostvarenjima, okupljena fenomenalna ekipa glumaca – Gaga, Josif Tatić, Mira Furlan, Štimac, Cvele, Diklić, Voja Brajović, da ne nabrajam dalje, naivno kreću da igraju predstave na liniji fronta devedesetih godina, i to je smiješno na početku, a onda se susrećemo sa užasom – ocenio je Stevan Koprivica.

Na promociji u Dvorani park sve knjige su brzopotezno rasprodate, tražila se knjiga više, i mnogi su bili razičarani što nije donet veći broj primeraka, što samo govori o tome koliko je Goran Marković cenjen u Herceg Novom, i koliko veliku pažnju publike izaziva svako njegovo ostvarenje, bilo da je film, knjiga, drama ili predstava.