„Proslava“, predstava Ateljea 212 u režiji Ive Milošević, rađena prema adaptaciji za scenski jezik Tomasa Vitenberga i Mogensa Rukova, po kome je Vitenberg režirao istoimeni film, prikazana je na početku druge nedelje ovogodišnjeg Messa. Iva Milošević postavlja ovaj komad u vreme opšte opsednutosti sveta prividom lažne sreće. Egzaltirani osmesi u potrošačkim mehanizmima prikrivaju stvarne porive zločina, bilo da su oni autogenocidni ili usmereni na nekog drugog, pa čak i na sopstvenu decu.
Ukratko, siže drame je u sledećem. Održava se proslava 60. rođendana oca porodice, danskog industrijalca koji je i vlasnik ekskluzivnog hotela u kome se slavlje odigrava. Tokom proslave, iza otužnih svečarskih rituala, otkriva se ono što opterećuje zvanice: rasizam, incest, seksualno zlostavljanje u porodici, pedofilija, samoubistvo, silovanje, poricanje tih grehova, njihovo potiskivanje i zanemarivanje.
Kod Vitenberga u scenariju, a i u režiji Ive Milošević, ne vlada bergmanovska atmosfera privida ledenog savršenstva. Ovde doživljavamo nagoveštaj užasa koji izaziva jezu. Zločin se, u takvoj inscenaciji, otkriva toliko otvoreno i mirno da time dobija nadrealno bizaran prizvuk. A prijemčivosti ovog komada, ne u komercijalnom smislu, doprinosi momenat katarze kada zločinac biva izopšten. Ipak, i pored kulminacije osvešćivanja, uvek ostaju pojedinci koji su slepi. Čitava predstava, minuciozno konstruisana, odiše atmosferom užasa upravo zato što se zločini kriju ispod naizgled racionalnog tumačenja, svečarskog sjaja i osmeha.
U drugoj predstavi prepoznajemo sličan mehanizam. To je predstava „Proklet bio izdajica svoje domovine!“ Mesnog gledališča iz Ljubljane u režiji Olivera Frljića. Naslov je potekao iz istoimene strofe himne nekadašnje Jugoslavije. Predstava svedoči i o propasti te Jugoslavije. Pa i direktno o društvenom stanju u Sloveniji, tamošnjoj ksenofobiji i nacionalizmu koji se prikriva. Ali to je samo podloga na kojoj se govori o mnogo čemu drugom: o poplavi smrti u tom prostoru, antagonizmima, ludilu i bolu, granicama građanske i umetničke slobode, ljubavi i mržnji prema teatru. Ovo svedočenje je povereno glumcima koji, zahvaljujući rediteljskom konceptu, posmatraju sve to iz jedne posebne vizure. I govore o svojim sopstvenim intimnim dilemama. Činjenica da se radi o ličnostima koji su glumci otvara u predstavi još jednu mogućnost: dekonstrukciju i ispitivanje samog teatarskog postupka.
Nad čitavim scenskim zbivanjem neprekidno lebdi senka kolektivnog i pojedinačnog umiranja. Smrt se teatarski predstavlja, umrli izvođači se vraćaju u život da bi se, stalno ponavljale scene smrti. Kao da se pokušava otkriti način kolektivnog umiranja. I mogućnosti njegovog teatarskog i simboličkog iskazivanja koje uvek ostaje nedorečeno pred surovim činjenicama života. Hrabra i rizična predstava koja direktno provocira publiku ukazujući na nacionalizam još uvek prisutan u velikoj meri na ovim prostorima.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
