Protivteža nepodnošljivom sivilu blokbastera

Naš ideal je aktivni/oslobođeni gledalac koji se odupire spoljnoj magiji filmske slike kojom zrače naši i (belo)svetski multipleksi.

Zahvaljujući muzičkim filmskim susretanjima, Nišlije imaju izuzetnu priliku da, po prvi put, na javnom gradskom prostoru, pogledaju filmove (u nas) totalno marginalizovanih kinematografija: ekvadorske, ugandske, sudanske ili pak kirgistanske, na primer… Polako ali sigurno razvija se, zaokružuje koncept smotre – osmišljene kao protivteža nepodnošljivoj teškoći sivila (sve)opšte blokbasterske, odnosno bioskopske svakodnevice i društva koji živi od iluzija, televizijskih ili filmskih, svejedno!

Nišville Movie Summit smotra je takmičarskog karaktera. Žiri u sastavu Milena Pavlović – glumica iz Beograda, Kung Či-šing – kompozitor, performer i muzički aktivista iz Hong Konga i Dragomir Milenković Joga – kompozitor i muzičar, osnivač grupe „Hazari“ dodeliće glavnu „nagradu najboljem izviđaču muzike u filmu“, kao i priznanja za „najbolji igrani, dokumentarni i eksperimentalni film“.

Ove godine beležimo i mali, gotovo riplijevski kuriozitet. Na konkurs, otvoren još 1. januara, prijavljeno je, verovali ili ne, 446 filmova iz više od 30 zemalja. Zbog obimne selekcije, velikog broja kvalitetnih filmova, program smo (morali) da razbijemo, odnosno odelimo u nekolike programske celine.

Udarni, revijalni muzički segment afirmiše relativno novu, sve izraženiju podvrstu u dokumentaristici i kinematografiji – muzički dokumentarac. Festival otvara nešto glamurozniji projekt „Pavaroti“ Rona Hauarda, ali ništa manje izazovan nije ni intimniji/kamerniji prikaz Rona Mana male radnje u Grinič Vilidžu („Carmine Street Guitars“) Rika Kelija, majstora za vrhunske ručno (iz)rađene gitare. „Porodična stvar“ grčke rediteljke Angelike Aristomenopoulo predstavlja najpoznatiju kritsku muzičku porodicu (Xylouris) koju čini tri generacije stvaralaca.

Zanimljiv je i film „Kosmonovski“ Mumina Barisa o istoimenoj psiho-pop grupi, kao i mini portret DŽejsona Ričija, američkog (usnog) harmonikaša i pevača, koji se pored svojih solo albuma, pojavljivao, kao gost, na albumima DŽ. Vintera, V. Truta, N. Kurana… i (naše) Ane Popović. Nikolas Drolc „Bungalovskom sesijom“ pokušava da otkrije američke korene folka i gospela. Argentinski sineasta Ernesto Gut predstavlja kandombe – urugvajski stil muzike i plesa nastao pod (direktnim) afričkim uticajem (Bantu), dok (nam) Kristofer Darton „priča o kandskom bluzu“, to jest o „Kendall Wall Blues Bandu“…

Da poslednje decenije raste popularnost muzičkog dokumentarnog filma i na ovim (regionalnim) prostorima dokazujemo premijerama dva, rekli bismo, „domaća“ ostvarenja „Poljubac Ele Ficdžerald“ Vladimira Paunovića i filma „Kameleoni“ Mihe Čelara. Paunović istražuje kako je nastao najveći diksilend bend Jugoslavije, grupa „Sedmorica mladih“, a paralelno pratimo i vreme nastanka džeza – kroz ispovesti Zarije Rakovića – trubača i LJube Milića – tromboniste. Slovenac Miha Čelar pak, slikom i tonom, komponuje kolektivnu sliku za portret „Kameleona“, jedne od najpoznatijih bit i rok grupa 1960-ih u zemlji koje više nema.

Za prave filmofile iz prenatrpanog „džaka“ nezavisne, odnosno indie selekcije za ovu novinsku priliku izdvajamo dve programske celine – „Savremeni iranski film“ (premijere filmova realizovanih u poslednje dve godine) i „Afričku panoramu“. Da su A. Kijarostami, DŽ. Panahi, M. Madžidi i A. Farhadi… postali klasici iranske kinematografije, pokazuju filmovi relativno nove, nešto mlađe generacije, među kojima su za Nišvile Movie Summit selektovani Mehdi Esmaeili, Pejman Vasegi, Masoud Hatami, Behzad Khodaveis, Alija Asgari, Šahram Asadzadeh… a, ponajviše – Alia Reza Amini i Marjam Zahirimehr.

Naravno, to nije sve. Izazovna je i „Afrička panorama“. Među, na primer, filmovima iz Tanzanije („Dema“), Mozambika („Mabata Bata“), Sudana („aKASHA), Kameruna („Tama“), Gane… izdvajaju se dva vrlo provokativna: ugandski „94 teror“ Mulindva Ričarda i marokanski „Kilikis, grad sova“ Alauija Lamharzija Azlarabea. Prvi rekonstruiše ruandski građanski rat, a drugi – fascinirajućom preciznošću, ogoljenom do detalja – jednog S. Leona, oslikava izolovanu naseobinu u planinama Visokog Atlasa koju naseljavaju porodice i stražari tajnog političkog logora.

Rečju, pripremili smo raznovrsni program. (Pre)uzeli iz svega po malo – za svakog po nešto. Pri tome, poimajući i novi digitalni film kao kreativni čin u kojem učestvujemo svi, bez obzira da li stojimo iza ili ispred kamere ili ga percipiramo i doživljavamo u gledalištu – kako bismo povratili izgubljeni osećaj i stigmatizovani pogled za realno; pogled koji su, u međuvremenu, (po)ništili masovni mediji i američki blokbasteri, pre svega.