Prvi svetski rat u srpskoj književnosti

Najavljujući goste, Vladana Vukosavljevića, republičkog ministra kulture, Igora Mirovića, predsednika Pokrajinske vlade Vojvodine, Petra Arbutinu, direktora Sektora za izdavaštvo “Službenog glasnika” i Aleksandra Gatalicu, pisca i urednika ove edicije, Gordana Milosavljević, urednica u “Glasniku”, rekla je da se u ediciji nalaze važna dela pisaca među kojima su i neki koji su u proteklom veku, zbog različitih ideologija, bili skrajnuti. „Sada se pojavljuju, i sa njima ova će biblioteka biti bitna ne samo za čitaoce već i za istraživače i istoričare naše književnosti“, dodala je Milosavljević.

Ministar kulture i informisanja RS iskazao je veliko zadovoljstvo zbog ovog zajedničkog kapitalnog izdanja. „“Veliki rat” bio je jedan od tektonskih događaja u istoriji, a srpski narod je u njemu preživeo ogromno odricanje i neiskazive patnje. Tragični i veliki ožiljci odrazili su se na identitet i na snagu našeg naroda, a pitanje je i da li se on potpuno, i genetski oporavio“, dodao je Vukosavljević. „Kad je reč o kulturi, “Veliki rat” je ostavio velike reflekse“, podvukao je ministar, a teško je nabrojati pesme, romane, slike, drame, kompozicije… koje su nastale njime inspirisani. „Deo te inspiracije je sad, među nama“, kazao je ministar, objašnjavajući da je ova antologijska biblioteka transistorijski presek posledica koje je “Veliki rat” ostavio za sobom. „Nastojaćemo da se ova edicija pomogne i da se nađe makar po jedan njen primerak u svakoj biblioteci, a možda i u Republici Srpskoj“, najavio je Vukosavljević, dodajući da bi ta pomoć bila i u ceni, kako bi je što više građana imalo u svojim bibliotekama. Ministar je podsetio i da se na koricama knjiga nalaze dela srpskih slikara koji su bili inspirisani stradanjima i podvižništvom srpskog naroda u “Velikom ratu”.

Predsednik Pokrajinske vlade Vojvodine juče je rekao da vojvođanska vlada podržava izdavaštvo i pomaže ga, a učešće u ovom zajedničkom poduhvatu je, kako je rekao, „za nas posebna obaveza jer je ove godine i 100 godina od prisajedinjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji“.

Podsećajući na reči jednog filozofa da je 20. vek kasno rođeni vek upravo zbog “Velikog rata”, Arbutina je podvukao da je antologijska edicija “Prvi svetski rat u srpskoj književnosti” i više od toga; to je upravo biblioteka, kako je kazao ministar kulture. Ona je i višeznačna, istakao je Arbutina – dva ministarstva i najveći srpski izdavač predstavljaju zajedništvo koje „nama kao izdavačkoj kući pripada, ali nameće i veliku odgovornost“. Knjige koje se nalaze u ovoj biblioteci su, prema rečima Arbutine, prvi korak ka novom razmišljanju i novim istinama…

Govoreći kao operativni urednik edicije, kako je za sebe rekao, Gatalica se zahvalio velikoj ekipi saradnika, od pisaca pogovora i priređivača svake od knjiga (samo pogovori iznose više od 500 stranica, što čini još jednu knjigu), do korektora, lektora i dizajnera. „U ovoj ediciji nalazi se čitav burni 20. vek. Autori čija su dela zastupljena razlikuju se i politički, i po svojim životnim putevima, ali su svi oni upravo ljudi koji taj i takav vek odslikavaju“, kazao je Gatalica. „Ovo je urađeno najbolje što je moglo, ni po babu ni po stričevima već po pravdi Boga istinoga“, citirao je Gatalica narodnu pesmu, rekavši i on da nije reč samo o antologijskoj biblioteci već i o svojevrsnoj izložbi slika koje su birali za naslovne strane i knjige. „A birali smo one najpotresnije iz tog perioda“.

S obzirom da je u ovu biblioteku uvršćen i njegov roman “Veliki rat”, za koji je 2012. dobio “Ninovu” nagradu, Gatalica je naglasio da je on svoj glas izdvojio kad se glasalo o njegovom delu, a da je Redakcijski odbor odlučio da se ono uvrsti u ediciju.

Lična karta edicije

Biblioteka “Prvi svetski rat u srpskoj književnosti” pokrenuta je da bi se obeležilo ceo jedan vek od završetka “Velikoga rata” koji je, kako je Petar Pijanović, član Redakcionog odbora zapisao, za Srbe velika istorijska katarza. „Sve što se u toj epopeji dešavalo nudilo se srpskim piscima kao zavidna građa koju je trebalo prevoditi u književne činjenice. Otuda su još od početka tog rata do danas o ratnim nevoljama i zanosima svedočili brojni pisci“.

Među piscima koji su zastupljeni su i Stanislav Vinaver, Miloš Crnjanski, Dragiša Vasić, Branimir Ćosić, Branislav Nušić, Stevan Jakovljević, Rastko Petrović, Dobrica Ćosić, Danko Popović, Dušan Kovačević, Aleksandar Gatalica… Priređivači su Aleksandar Jovanović, Jana Aleksić, Jelena Panić Maraš, Zorana Opačić, Predrag Petrović, Goran Maksimović, Jovan Pejčić, Aleksandar Jerkov, Slobodan Vladušić, Marko Nedić i Petar Pijanović. Na Sajmu knjiga koji traje do nedelje, ova antologijska edicija može da se kupi po umanjenoj ceni – oko 14.000 dinara. Inače, Ministarstvo kulture RS je poduhvat sufinansiralo sa 50 odsto troškova.