Foto: A. L./DanasIzložbom pod nazivom „Mileva: Mi smo stena” koja je otvorena u četvrtak u Muzeju grada na Petrovaradinskoj tvrđavi polako se zatvara krug Evropske prestonice kulture u Novom Sadu, koji je počeo pre godinu dana na dočeku 13. januara nazvanom “Zeniteum” gde Mileva Marić Ajnštajn, naša najpoznatija matematičarka, takođe bila jedna od centalnih ličnosti.
Ovom multumedijalnom izložbom predstavljen je život i značaj Mileve Marić Ajnštajn, a autor Dušan Jovović kaže kako se nije plašio kreativne upotrebe najmodernijih tehnologija i novih medija; 3D animacija, digitalnog zvuka i holograma. Sa druge strane, korišćenje klasičnog umetničkog jezika ogleda se kroz prikazane skulpture, grafički dizajn, crteže i slike.
Nakon plesnog performansa koji je pratio narativ misli Mileve Marić i 3D projekcije na fasadi Muzeja, publika je svečano pozvana unutra. Izložba predstavlja spoj virtuelne umetnosti i nauke, koji prati javni život ove srpske naučnice, ali i zaviruje u njen privatni život.
Zaista, kada kročite sa namerom široko ostavljen prostor u mraku, dok vas sa svih strana obasipaju svetla, laseri i 3D animacije, sa sve projekcijom vode koja teče na plafonu i spušta se vodopadom od nekoliko metara, za trenutak pomislite da ste u epizodi SF serije ili dalekoj budućnosti.
To ne treba da čudi, jer je Jovović poznati multimedijalni umetnik i osnivač kreativne grupe „Artbeat“, koja se bavi ovim novim pogledima na umetnost i kako ga predstavljaju iz EPK, jedan je od lidera svetske digitalne umetnosti. No u ovom prvom utisku “Enterprajza” nije suština.
Zapravo, autor se potrudio da nam približi kako je rekao „blistavi um Mileve Marić“. Otuda i mračni tunel na samom početku izložbe, koji treba da dočara ulazak um naučnice koja je proslavila Novi Sad i u njega barem privremeno dovela možda i najpoznatijeg zeta kog je ovaj grad imao, muža Alberta Ajnštajna. Nakon ulaska u sam prostor jasno se razaznaje namera da njime dominiraju grandiozne kompozicije.
U prvoj prostorji centalno mesto zauzima beli bicikl, kakav se nekad mogao videti po vojvođanskim sokacima. Danas ga krste „vintidž“ ili „retro“. On je bio važan deo života ove naučnice koja se otežano kretala. Kada na njega sednete i zavrtite pedale, pred vama se otvara “Milevina perspektiva”.
Izložba se kreće od svetlosti ka mraku, odnosno plodonosnim Milevinim godinama života i saradnje sa jednim od najvećih svetskih naučnika, do sloma zajedničke porodice i svega onoga što takvi razlazi za sobom nose. A upravo pomenuta voda na stropu, koja prati posetitelje je, „matica koja nosi Milevin život“.
“S namerom u potpunosti ukidam i spoljašnje svetlo i gradim svetlosne celine u koje upisujem reči, crteže, animacije, scenografske elemente…Ovo umetničko delo svakako nije klasična dokumentarna linearna izložba koje smo navikli da gledamo u našim muzejima. Izložbu čini 12 celina, svesno delim prostor u svojoj kompoziciji na ,,svetli“ i ,,tamni“ koji čine jednu celinu i ne mogu da postoje samostalno”, rekao je Jovović.
Poslednji deo izložbe je ostavljen je u tami i skučenom prostoru koji predstavlja onaj deo Milevinog života propraćen mukotrpnim razvodom od Alberta, ali pogoršanim zdravljem, te bolesti dece.
“Dokumentarna građa o životu i naučnom radu Mileve Marić dosta je oskudna i moje istraživanje najviše se zasnivalo na pismima koja su ostala iza Alberta i Mileve. Postoji taj problem koji je podelio i nastavlja da deli stručnu javnost o njenoj ulozi i zaslugama u naučnom radu, a meni nikako nije namera da osporavam lik i delo Alberta Ajnštajna. Ipak, to ne isključuje činjenicu da je ona svakodnevno, bez ikakve zadrške, radila na projektima koji su nosili potpis njenog supruga”, izjavio je Jovović, nadajući se kako kaže da je ovaj umetničko filozofski eksperiment uspeo.
Ime izložbe izvedeno je upravo od njenog odgovora na pitanje znatiželjnika zašto svoj rad potpisuje pod suprugovim imenom. “Mi smo stena”, odgovorila je kratko Mileva.
Ovaj autor na simboličan način tako zatvara krug izložbi Evropske prestonice kulture, budući da je njegov potpis i ispod izložbe “Vreme i vaseljena” u novosadskom Studiju M, koja je bila deo svečanog otvaranja EPK na početku godine.
Jovović se i u obe izložbe dotiče sličnih tema. Dok je u “Vreme i vaseljenji” nosilac duha i neograničenog vremena predstavljen u pčeli, kod “Mileve” je taj nosilac svitac. Inspiraciju je kako kaže ovaj umetnik našao u njenom boravku u Titelu, kada je gledala koreografiju svitaca iznad
Titelskog brega i jedna od prostorija u Muzeju je posvećena upravo ovom trenutku.
Čitava izložba prostire se na 1.200 kvadrata obnovljenog dela Muzeja grada koji će ostati kao legat nakon što se ona završi.
Na otvaranju su bili ministarka kulture Maja Gojković, ministar odbrane Miloš Vučević i gradonačelnik Milan Đurić. Gojković je nakon pogledane izložbe predložila gradonačelniku Novog Sada, bez da ga kako je rekla, obavezuje pred javnošću, da treba razmotriti da Mileva Marić dobije i spomenik u Novom Sadu.
Zvanično otvaranje izložbe „ Mileva: mi smo stena“ za sve posetioce zakazano je za 31. decembar na Petrovaradinskoj tvrđavi, kada građane i goste grada, osim izložbe, očekuju i nastupi velikih muzičkih imena u Podgrađu sa kojima će biti proslavljen dolazak 2023. godine u Novom Sadu. Ulaz na izložbu u noći dočeka je slobodan, ali je neophodna prijava na sajtu www. docekns.rs
Od Titela do vrha svetske nauke
Mileva Marić Ajnštajn bila je srpska matematičarka i prva supruga Alberta Ajnštajna. Rođena je 29. decembra 1875. godine u Titelu u Austrougarskoj monarhiji, a umrla 4. avgusta 1948. godine u Cirihu u Švajcarskoj. Bila je tek peta žena koja je 1886. godine primljena na Državnu politehničku školu u Cirihu, gde je i upoznala svog budućeg supruga. Mileva i Albert su se venčali su 1903. godine i kasnije dobili dva sina. Razišli su se 1914. godine. Kada je 1921. godine Ajnštajn dobio Nobelovu nagradu novac je dao Milevi kako bi mogla da izdržava sinove.
Obnovljena Milevina kuća u Novom Sadu
Obnova kuće u Kisačkoj ulici broj 20 u Novom Sadu u kojoj su jedno vreme živeli Mileva i Albert završena je 2019. godine. Po želji dede Miloša, Milevinog oca, dvojica njihovih sinova Eduard i Albert, kršteni su septembra 1913. godine u Nikolajevskoj crkvi koja je nedaleko od ove kuće. Kuća Marića u Kisačkoj broj 20 izgrađena je 1907. godine, a kako kažu stare priče, kada su boravili ovde, Alberta su zbog nekonvencionalnog ponašanja i duge, razbarušene kose, u tada konzervativnoj novosadskoj sredini prozvali „šašavim Marićevim zetom“.
Više informacija iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
