Rada Trajković: Bez kulturnog identiteta nema nezavisne države

– Zbog toga toliko napadaju na Srpsku pravoslavnu crkvu, jer na celoj površini prostora KiM svedoči o srpskom kulturnom identitetu koji Albanci, uprkos svemu, nisu mogli da unište, iako su nam porušili spomenike, promenili nazive ulica, prognali Srbe iz gradova i zatrli u njima srpske tragove – kaže za Danas Rada Trajković iz Evropskog pokreta na KiM povodom novog teksta istoričara Bedrija Muhadrija, naučnog saradnika na Istorijskom institutu „Ali Hadri“ u Prištini, koji osporava srpski identitet crkvene baštine na KiM.

Prištinski dnevnik Koha ditore već dve nedelje uzastopno objavljuje Muhadrijeve tekstove u kojima tvrdi da su „glavni spomenici hrišćanskog kulta na Kosovu drevni, kako za autohtone Arbrite – Albance, tako i za srpske osvajače“.

Ta ocena od pre nedelju dana odnosi se na manastire: Visoki Dečani, Gračanica, Sveti Arhangeli i druge srpske srednjovekovne svetinje. U najnovijem tekstu, objavljenom u subotu, Muhadri dovodi u pitanje posebno baštinu SPC u Prizrenu – posebno Crkve Bogorodice Ljeviške.

On tvrdi, između ostalog, da su „Srbi gradili na osnovama starih ilirskih i arberijskih hramova“ i pozivajući se na istraživanja Edija Šukrije podseća da je Bogorodica Ljeviška od 1756. do 1912. i Prvog balkanskog rata bila pretovorena u Džuma džamiju.

Na prvi Muhadijev tekst u Kohi reagovali su Eparhija raško-prizrenska, Ministarstvo kulture i informisanja, kao i Kancelarija za KiM Vlade Srbije.

Iz ERP je pre nedelju dana saopšteno da Muhadri, „distributera etničke i verske mržnje“, kao i drugi istoričari sa Kosova „ne može da objasni činjenicu zašto su albanski ekstremisti tako nemilosrdno uništavali crkve i manastire koje prisvajaju, lomili krstove, iskopavali hrišćanske grobove, skrnavili raspeće i ikone, ako su već toliko ponosni na hrišćansku tradiciju“.

Tekstovi u Kohi pojavili su posle sporazuma koji je isposlovala administracija SAD, a iza kog su u prisustvu američkog predsednika Donalda Trampa 4. septembra stali predsednik Srbije Aleksandar Vučić i kosovski premijer Abdulah Hoti.

U jednoj od odredbi tog dokumenta obe strane – Beograd i Priština obavezali su se da će „štititi i unapređivati slobodu veroispovesti, uključujući obnovu međuverske saradnje, zaštite verskih lokalitea i sprovođenje sudskih odluka koje se odnose na SPC i nastavak restitucije jevrejske imovine bez naslednika iz vremena Holokausta“.

– Za Prištinu je sad veliki problem što je u Vašingtonu, više zahvaljujući SPC – incijativi i angažovanju njenih vladika u SAD, nego državi, Crkva dobila garancije za svoje ime i vlasništvo na KiM. To je destabilozovalo kosovske Albance. Osećaju se ugroženim jer je njihov cilj da očiste sve što je srpsko. To je bila strategija i OVK, čiji su lideri u želji da u potpunosti zatru srpski kulturni identitet KiM čak išli u Francusku kod albanskog književnika Ismaila Kadarea da podrži incijativu za promenu imena Kosova, jer sadašnji naziv potiče od srpskog naziva za pticu kos. To je dostiglo nivo perverzije, tako da ne čudi što su kompromitovali do krajnih granica i plan Martija Ahtisarija, koji je u delu o zaštiti SPC kroz zone zaštite ušao i u Ustav Kosova. Nepoštovanje Ustava Kosova, kosovskih zakona i sudskih odluka vezanih za imovinu i zaštitu SPC najbolje pokazuje izgrdanja puta Dečani – Plav pored manastira Visoki Dečani. Žele da legalizuju taj put naoružavanja OVK – „Glođanske grupe“ Ramuša Haradinaja i sveopšteg kriminala koji dolazi iz Albanije – naglašava Rada Trajković.

Posle najnovijeg Muhadrijevog teksta, odmah se tokom vikenda oglasio Marko Đurić, šef kancelarije za KiM ocenom da je „Koha glasilo koje raspiruje nacionalnu i versku netrpeljivost kroz širenje grubih istorijskih falsifikata“.

Đurić smatra da su „tvrdoglavi pokušaji revizionista i falsifikatora istorije da izvrtanjem činjenica otmu srpsko srednjovekovno kulturno i duhovno nasleđe na KiM osuđeni na propast, jer nema nijednog materijalnog dokaza niti metodološkog konstrukta kojim se može dokazati da oni nisu srpski“.

Đurić ističe da je „pre srpskog kulturnog i duhovnog nasleđa na KiM zaista postojala romejska odnosno vizantijska kultura, a pre nje i neke druge kulture, samo što Albanaca tu nije bilo“.

Umerenost i zla krv

Na pitanje zbog čega se naučno sporni tekstovi Bedrija Muhadrija objavljuju baš u Kohi, koja važi za umeren list građanske orijentacije, Rada Trajković odgovara da su moguća dva tumačenja.

„Koha je možda odabrana kao liberalan, tolerantan list u kome su dozvoljena i drugačija mišljenja, ali ne treba isključiti da njeni vlasnici, koji su u vreme osnivanja OVK radili na njenoj popularizaciji, možda ‘ubacuju zlu krv'“, kaže Rada Traković i podseća da je Veton Suroi došao u sukob sa OVK zbog prevlasti.

Odgovarajući na pitanje profesora prava Andree Kapusele, bivšeg viskog međunarodnog službenika u administarciji EU na KiM, otkud ovakav tekst u Kohi, urednik ovog lista Agron Bajrami izjavio je da Koha stalno objavljuje „nekonvencionalna i nezgodna gledišta“ i da je reč o Muhadrijevim pogledima, koji „ne šire etničku ili religioznu mržnju“. Muhadri je u albanskim naučnim krugovima poznat i po dobrim vezama u Vatikanu.

Ignorisanje

Gostujući na RTK Bedri Muhadri je posle žestokog reagovanja SPC i zvaničnog Beograda na njegov prvi tekst u Kohi, izjavio da je nasleđe na Kosovu sada poznato kao srpsko pravoslavno, zbog zaobilaženja istorijskih dokumenata.

„Mislim da su istorijski dokumenti ignorisani. Naše delegacije u debatama sa međunarodnom zajednicom uvek razgovaraju o kompromisu i konačnom rešenju, a idući od kompromisa, ovi istorijski dokumenti nisu dovoljno došli do izražaja u pogledu srednjovekovne kulturne baštine na Kosovu. Ne kažemo da oni ne pripadaju srpskom stanovništvu na Kosovu, ali ne možemo reći da su deo srpskog pravoslavnog nasleđa“, smatra Muhadri koji ne krije nezadovoljstvo što iza njegovih stavova nisu stale akademije nauka Kosova i Albanije.