Zidovi pamte: Priča o političkim grafitima u Istri

Deo pomenutih grafita ispisivan je tokom Drugog svetskog rata demonstrirajući simbolički otpor partizana ili markirajući novooslobođena mesta i gradove, dok je najveći broj nastao u poratnom periodu, i to posebno 1946. prilikom dolaska Međusavezničke komisije za razgraničenje. Danas, osamdeset godina nakon njihovog nastanka, više od hiljadu grafita i dalje se može videti na fasadama istarskih kuća, predstavljajući, kako to autor ističe, svojevrsni arhiv na otvorenom koji obeležava istarski XX vek u širem smislu.

Kompleksne istorijske prilike koje su uslovile masovnu produkciju grafita u Istri tog vremena biće tema Ušićevog izlaganja, kao i ideološka funkcija ispisivanih parola i poruka, u kojima se susreću političke agende jugoslovenskog, antifašističkog, komunističkog, ali nacionalnog predznaka. Budući da čuvaju sećanja ne samo na „regionalno partizansko iskustvo i socijalističku revoluciju” već i na vrlo dug i složen proces tzv. razgraničenja koje je trebalo da dovede ili do reintegracije Istre u Italiju ili do priključenja Jugoslaviji, ovi grafiti, kako to Ušić ističe, predstavljaju „autentičan izraz jednog razdoblja”, ali i jedinstven primer „istorijskog, kulturnog i političkog nasleđa koje kao takvo nije prepoznato”. S obzirom na to da su, kao uostalom i svi grafiti, podložni brisanju i zaboravu, od posebnog značaja je i foto-arhiva koju je Ušić sakupio tokom svog višegodišnjeg istraživanja, a koja se danas delom čuva u Muzeju Jugoslavije.

Ovaj program organizovan je povodom otvaranja nove izložbene intervencije u okviru osnovne postavke Muzeja pod nazivom Ovd‌je je Jugoslavija: politički grafiti u Istri nakon Drugog svetskog rata. Oba događaja realizovana su u sklopu šireg istraživačkog projekta Politički grafiti u Jugoslaviji u doba (post)socijalizma, čiji rezultati će uskoro biti publikovani u zborniku pod istim nazivom u izdanju Muzeja Jugoslavije.

Predavanje će biti održano u bioskopskoj sali u zgradi Muzeja 25. maj. Ulaz na predavanje i izložbenu intervenciju je besplatno.

Dr Eric Ušić, kulturolog, doktorirao na Fakultetu za društvene znanosti u Ljubljani s temom političkih grafita iz Drugog svetskog rata i poratnog perioda u Istri. Na Filozofskom fakultetu u Rijeci diplomirao na Odsjeku za kulturalne studije. Koautor nekoliko igranih filmova i deo organizacije Vodnjan film festivala u Fažani. Autor je knjige Zidovi pamte – Vizualna etnografija političkih grafita iz Drugog svjetskog rata i poraća u Istri koja je izašla 2024. u izdanju Srednje Europe.