Skrivena značenja čudesnih slika Milene Pavlović Barili

Reč je o izložbi “Jedna slikarka, 15 fotografa, 30 umetničkih dela”, na kojoj vanvremenski značaj i lepotu likovnog stvaralaštva Milene Pavlović Barili iščitavaju objektivi savremenih afirmisanih i mladih domaćih fotografa.

Autorka postavke nastale u saradnji sa dizajnerom Igorom Todorovićem je novinarka, urednica i publicistkinja Duška Jovanić, koja se na jednoj od fotografija pojavljuje i kao model.

– Posle spektakularnog otvaranja u Mileninom rodnom Požarevcu, koje se pretvorilo u performans konceptualne umetnice Marte Jovanović, koja je dojahala na konju, a ujedno i bila model Marku Kruniću za čuveni “Portret Rudolfa Valentina” iz 1927, Milena Pavlović Barili se ovog juna vratila u Beograd, gde je imala svoju prvu izložbu davne 1928. godine. Bio je zaista veliki izazov dešifrovati skrivena značenja njenih čudesnih slika, koje su krile životnu priču umetnice i ikone srpskog modernizma, uvek i zauvek iznad svog vremena. Hrabra devojčica koja je umela da crta, pratila je svoj Mesec kroz pustolovine i avanture nomadskog života, oslobođena konvencionalnih formi sredine iz koje je potekla. Jedno vreme opčinjena glamurom holivudskih filmskih diva, želela je samo da slika tu fantaziju od njihovih bajkovitih pojava i haljina, koje je sama sebi šila za svoje njujorške izložbe, na plakatima se potpisujući samo kao ‘Milena’. Njena neobična sudbina i veličanstvena umetnost učinili su da fotografi pronađu i osvetle i one zatamnjene skice iz njenih devet života – kaže za Danas Duška Jovanić.

Ona objašnjava da je izbor fotografa koji su radili ovu izložbu bio njen, kao autora postavke, dok je uz male smernice, odabir inspiracije prepustila fotografima.

Rezultat je, kako naglašava sagovornica našeg lista, čudesan, bilo da je njihovo iščitavanje umetnosti Milene Pavlović Barili klasičan ‘citat’ ili angažovana fotografija, dok je postavka, posle Galerije u Požarevcu, sada u Beogradu dobila pravo mesto – Italijanski institut za kulturu, imajući u vidu umetničino poreklo i umetnički senzibilitet Milene Pavlović Barili.

Reč je o 15 slika i ilustracija ove umetnice i njima inspirisanim fotografijama, čiji su autori: Marko Krunić, Monika Pavlović, Marko Vulević, Goran V. Popovski, Dušan Reljin, Vukica Mikača, Goran Zlatković, Vuk Dapčević, Jasna Prolić, Miša Obradović, Miloš Nadaždin, Sever Zolak, Nenad Marjanović, Vladimir Milivojević Bugi, Nebojša Babić.

Šta su fotografi izabrali?

Na njihovoj listi našla su se ulja na platnu: “Devojka sa velom”, “Autoportret sa štitom i orlom”, “Fantastična kompozicija sa dva lika”, “Torzo sa krilom”, portreti Rozamund Frost i Rudolfa Valentina, „Autoportret sa velom”, ilustracije za Vog – “Vreli pik i hladno siva” i model plave venčanice, akvarel “Dama sa kučencetom”, tempere na papiru – “Par”, haljina inspirisana modelima francuske kreatorke Žane Lanven, akt, modna ilustracija za naslovnu stranu Voga, kao i skica na papiru “Ranjeni Indijanac”.

Originali i njima inspirisane fotografije “razgovaraju” ravnopravno kao savremenici, nudeći posetiocima nov ugao sagledavanja “magičnog sveta Barilijeve”.

– Razlog za to je Milenina neobičnost, njen talenat koji joj je omogućio da u NJujorku u koji je stigla u avgustu 1939, već u decembru iste godine radi za Vog, slika mnoge krunisane glave, ali i činjenica da je, kao i Leonardo da Vinči, bila ispred svog vremena. Ona je slikar ovog, našeg doba i zato se savršeno ogleda i pronalazi u savremenom umetničkom jeziku – kaže za Danas istoričarka umetnosti Violeta Tomić, viša kustoskinja u Galeriji „Milena Pavlović Barili“ u Požarevcu.

Ona je jedan od autora dvojezičnog srpsko-italijanskog kataloga koji prati ovu izložbu.

Beogradska postavka je plod saradnje Italijanskog instituta za kulturu i Galerije Milene Pavlović Barili u Požarevcu, a pod pokroviteljstvom Ambasade Italije u Srbiji i srpskog Ministarstva kulture i informisanja.

Izložbu su krajem juna otvorili novi ambasador Italije u Srbiji Luka Gori i ministarka za kulturu u Vladi Srbije Maja Gojković, oboje ističući da Milena Pavlović Barili, kao umetnica, čija je majka Srpkinja Danica Pavlović Barili potomak vožda Karađorđa, a otac Italijan umetnik Bruno Barili, „savršeno simbolizuje i prikazuje kulturne i druge odnose između Rima i Beograda, koji su oduvek bili intenzivni i obeleženi velikim prijateljstvom.”

“Život MiIene Pavlović Barili kao da potvrđuje reči Ive Andrića: ‘Srećan sam, ne bih mogao kazati gde sam’. NJena biografija otkriva da su odrednice njenog umetničkog senzibiliteta izražene pre svega u uticajima i asimilaciji različitih socijalnih sredina, atmosferi i moralu građanske porodice njene majke, italijanske sredine i oca kompozitora, pesnika i boema. Ne može se zanemariti ni uticaj školovanja, minhenske Akademije, putovanja između gradova Požarevca, Beograda, Firence, Madrida, Pariza, Njujorka i, najzad, uticaj postnadrealističkog slikarstva… Milena je živela u velikim umetničkim centrima, poznavala značajne umetničke ličnosti – De Krika, Žana Koktoa, Andrea Bretona, Žana Kasua, Pola Valerija, Đankarla Menotija, Helenu Rubinštajn, slobodoumna i nekonvencionalna, sa temeljnim obrazovanjem, ne samo iz oblasti slikarstva nego i književnosti, muzike, pozorišta, filma i mode. Od slika u akademskom maniru – portreta i figuralnih kompozicija, linearnog poetičnog izraza ispunjenog simbolima melanholičnog dejstva, metafizičkog slikarstva, reminiscencije antike i starih renesansnih majstora do verističkog perioda, došlo je do umetničkog izraza u kojem je mogla da iznese svoju živu imaginarnost. Vođena nekom vrstom nagona, dela Milene Pavlović Barili tragaju za onim što je večno, transcendentalno, božansko…”, ocenjuje istoričarka umetnosti Ljiljana Petrović u trotomnoj studiji o Mileni Pavlović Barili, koju je beogradska izdavačka kuća Hesperiaedu 2009. objavila povodom 100. godišnice rođenja jedne od najvećih srpskih umetnica 20. veka.

U ovoj studiji, jednom od najznačajnijih i najsveobuhvatnijih dela posvećenih Mileni Pavlović Barili na srpskom jeziku, između ostalog proučen je i fenomen njene (ne)prisutnosti u ovdašnjoj umetničkoj javnosti, čije su faze pratile sudbinu nekadašnje jugoslovenske države.

U predratnoj Jugoslaviji, Milena Pavlović Barili imala je neku vrstu statusa “neiskorišćene ikone srpske kulture” – bila je cenjena i uspešna u inostranstvu, a nepotrebna ovde, dok se u posleratnom periodu njen opus vraća u istoriju srpske umetnosti.

Posle raspada nekadašnje zajedničke države južnih Slovena, Barilijeva postaje ne samo likovna senzacija nego i književna inspiracija – njene romanizirane biografije pišu Adele Macola, Sanja Domazet, Mirjana Mitrović, Isidora Bjelica, Maja Herman…, postaje pozorišna junakinja, a ovom izložbom i inspiracija umetničkih fotografa.

Izložba “Jedna slikarka, 15 fotografa, 30 umetničkih dela” u Italijanskom institutu za kulturu biće otvorena do 15. septembra, svakog radnog dana od 10 do 17 sati, a petkom od 10 do 15 sati.

Od Šumanovića do Nadežde Petrović

Izložba „Jedna slikarka, 15 fotografa, 30 umetničkih dela” deo je projekta agencije za oglašavanja Kolor media komunikejšen, čiji je cilj popularizacija velikih srpskih i jugoslovenskih slikara uz angažman čuvenih umetničkih i modnih fotografa.

Pre Milene Pavlović Barili njihova inspiracija bila su dela Save Šumanovića, Milana Konjovića i Paje Jovanovića.

Za 2023. Duška Jovanić, koja se projektu priključila na izložbi o Paji Jovanoviću, najavila je postavku posvećenu delu Nadežde Petrović, prve slikarke srpskog impresionizma, fotografa i jednog od osnivača Kola srpskih sestara.

Povod je 150 godina od njenog rođenja, a izložba bi u saradnji sa Umetničkom galerijom Nadežda Petrović u Čačku trebalo da se organizuje ‘na otvorenom’ u prvoj Prestonici kulture u Srbiji.

Šest decenija galerije u Požarevcu

Kao deo je programa obeležavanja 60 godina rada Galerije i Fondacije Milena Pavlović Barili, beogradska postavka “Jedna slikarka, 15 fotografa, 30 umetničkih dela”, otvorena je tačno na dan kad je “pre šest decenija u Požarevcu Danica Pavlović Barili otkrila spomen-ploču na rodnoj kući Pavlovića iz koje je Milena ponela snove svog detinjstva na kojoj piše: ‘Milenin dom, njenom talentu, vrednoći i mladosti, mama’.

Galerija je smeštena u kući Stojana Pavlovića, dede Milene Pavlović Barili.

“U okviru obeležavanja rada Fondacije i Galerije Milana Pavlović Barili objavili smo ‘Ratni dnevnik 1914-1916’ Bogoljuba Bože Pavlovića, jednog od Mileninih ujaka, koji je otkrio njen slikarski talentat, kupio joj prve bojice, a kog je pozdravljala u svim pismima majci tokom svog nomadskog života. Organizovali smo i izložbu dečijih crteža Milene Pavlović Barili ‘Epopeja kroz Albaniju'“, kaže Violeta Tomić.

Riznica i obećanja

Otvorena 24. juna 1962, Galerija “Milene Pavlović Barili” samostalno je radila do januara 1966, kad je neposredno posle smrti Danice Pavlović Barili pripojena Narodnom muzeju.

Samostalnost je ponovo stekla Odlukom Skupštine opštine Požarevac 28. februara 1997, od kad posluje kao novo pravno lice pod nazivom Fondacija Milenin dom – Galerija Milene Pavlović Barili.

“Galerija Milene Pavlović Barili je riznica kulturnog nasleđa u kojoj se čuva opus od 894 umetnička rada Milene Pavlović Barili, njeni lični predmeti, biblioteka, porodična zaostavština, arhivska građa kao i dela savremenih umetnika. Stalna postavka je hronološki presek Mileninih slika od 1926. do 1945. godine”, kažu u Galeriji.

Na otvaranju izložbe u Italijanskom institutu za kulturu Maja Gojković ocenila je da “lik i delo Milene Pavlović Barili zaslužuju nacionalnu brigu i punu pažnju, kako bi sećanje na nju bilo održano ne samo u Požarevcu i Srbiji, već i širom Evrope“ i najavila da se “sa predstavnicima Požarevca i Fondacije vode intenzivni razgovori o izgradnji galerije dostojne uloge ove slikarke u našoj i svetskoj kulturi”.