Slika Paje Jovanovića „Odmor bašibozuka“ u Sotbiju: Da li je potrebno da otkupimo sva dela naših umetnika koja se pojave na aukcijama

Da li će se slika Paje Jovanovića vratiti u Srbiju?

Muzej grada Beograda, koji uz podršku države učestvuje danas u nadmetanju, a kako pišu domaći mediji za lot broj 90 na aukciji „Put svile – slike orijentalista i nameštaj iz rezidencije u Belgraviji“ zamolio je sve naše kolekcionare da se danas ne nadmeću kako bi ova institucija došla u posed slike “Odmor bašibozuka”.

Direktorka Muzeja grada Beograda Jelena Medaković izjavila je za “Večernje novosti” da je reč o “tehnički besprekornom ulju na dasci, sa izuzetno precizno urađenim detaljima, koje se ističe svojom lepotom, koje može umnogome da doprinese vrednosti kolekcije”, institucije na čijem je čelu.

O tome kakav je stav Narodnog muzeja u Beogradu povodom aukcije ove slike Paje Jovanovića u Sotbiju, kažu da to “nedvosmisleno odražava interesovanje za dela orijentalista među svetskim kolekcionarima”

“Slika Odmor bašibozuka našeg cenjenog slikara Paje Jovanovića je i pre aukcije bila poznata u literaturi, o čemu svedoči i činjenica da je, pod nazivom Albanski ratnik, 2012. godine objavljena u publikaciji Paja Jovanović: sistemski katalog dela, kustosa Zbirke slikarstva 18. i 19. veka Narodnog muzeja i muzejskog savetnika Petra Petrovića.

Slika pripada ranom periodu stvaralaštva Paje Jovanovića, nastala je sredinom osamdesetih godina 19. veka, po porudžbini londonskog galeriste Henrija Valisa. Reč je o predstavi ratnika iz 19. veka naslikanom u duhu akademskog realizma. Prikazan je u bogatoj nošnji i punoj ratnoj arnautskoj opremi, naslikan sa nargilom u trenutku odmora.

O aktuelnoj zainteresovanosti za stvaralaštvo Paje Jovanovića svedoče nam prethodno realizovane aukcije koje nedvosmisleno odražavaju interesovanje za dela orijentalista među svetskim kolekcionarima.” konstatuju u Narodnom muzeju.

Dodaju  i da je prirodno da kada se delo našeg uvaženog umetnika nađe u ponudi aukcijskih kuća da to izazove interesovanje kao i da nameće određena pitanja.

– U svakoj prilici kada se delo nekog našeg uvaženog umetnika nađe u ponudi aukcijskih kuća to izazove veliko i sasvim očekivano interesovanje ovdašnje stručne i šire javnosti.  Ovakve prilike su trenuci kada se zajedno i jedinstveno prisetimo značaja i važnosti umetnika sa ovih prostora. Pitanje koje se svaki put aktualizuje jeste da li je potrebno otkupiti sva dela naših umetnika koja u nekom trenutku bivaju predmet aukcija.

Svaka muzejska institucija ima definisanu politiku akvizicija u skladu sa kojom otkupljuje, prihvata poklone ili sakuplja zahvaljujući arheološkim istraživanjima. Upravo zahvaljujući jasnoj politici razvoja muzejskih zbirki moguće je unapređivati kako muzejske zbirke, tako i sve programe koje muzeji realizuju u cilju prezentacije kulturnog nasleđa. Imajući u vidu da dela naših umetnika zauzimaju značajno mesto u javnim i privatnim kolekcijama širom sveta i da uživaju sve veću pažnju na vodećim svetskim aukcijama, stvara se mogućnost da oni koji nisu upoznati sa značajem i dostignućima naših slikara i oni koji možda nikada neće posetiti Srbiju, mogu uvideti njihovu neprikosnovenu vrednost u likovnom društvenom i istorijskom smislu “  zaključuju u Narodnom muzeju u Beogradu.

U pitanju je ulje na platnu dimenzija 68×60,5cm (zajedno sa ramom). Sadašnji vlasnik slike do nje je došao na aukciji kuće „Christie’s“ 1994. godine, s tim da je slika tada prodata pod nazivom „Arnautski ratnik“.

Ko su bili bašibozuci?

Bašibozuci su bili pripadnici neregularnih vojnih snaga u Osmanlijskom carstvo. Bili su poznati po svojoj nedisciplini i brutalnosti, a u njihovom sastavu su uglavnom bili Čerkezi, Albanci, Kurdi i muslimanski Romi.

Oni nisu učestvovali u većim vojnim operacijama, već izviđačkim i drugim manjim misijama. Iako naoružani od strane Osmanlijskog carstva, oni nisu nosili njegove uniforme niti oznake. Umesto plate ovim ratnicima je bilo dozvoljeno  da pljačkaju pokoreno i porobljeno stanovništvo na osvojenim teritorijama nakon uspešnih vojnih operacija.

Paja Jovanović je nekoliko puta naslikao bašibozuke

Jovanovićeva slika „Bašibozuci pred beg“, nastala 1887. ili 1888. godine, ponuđena je na aukciji kuće „Sotheby’s“ 2018. godine. Njena vrednost je procenjena između 113.420 i 170.130 evra. Na kraju je prodata za višestruko više, po ceni od 465.000 funti, što je oko 530.000 evra, i tako postala najskuplje prodata Jovanovićeva slika ikada. Prethodni rekord je držala slika „Ukrotitelj zmija“, koja je pre oko dve decenije prodata za 168.000 evra.