Srbi u Dubrovniku: Ljudi koje nepravedno zapostavljaju

Medo Pucić, Matija Ban, Nikša Gradi, Dum Ivan Stojanović, Stjepo Kastrapeli, Vid Vuletić Vukasović, Vice Adamović, Krsto Dominković, Antun Fabris, Frano Kulišič, Ivan Gundulić, Šiško Menčetić, Marin Držić bili su najznačajniji intelektualci proteklih vekova.

Bili su dubrovački Srbi koji su se zarad Dubrovnika i tamošnjeg duha pokatoličili. Time nisu postali manje Srbi već su i dalje pisali ćiriličnim pismom, isticali da su Srbi i čuvali srpsku tradiciju, piše Nova.rs.

Zbog toga što su bili katolici, Srbi ih nepravedno smatraju Hrvatima. Isto čine i Hrvati ali o njima ne govore zato što su Srbi.

Književnici smatraju da je krajnje vreme da im se oda priznanje.

Doktor književnosti Nataša Trnavac Ćaldović pisala je u doktorskoj disertaciji o dubrovačkim Srbima katolicima i napisala knjigu „Po miša po tice – samooblikovanje nacionalnog identiteta dubrovačkih Srba katolika i delo dum Ivana Stojanovića“.

Na ideju je došla dok je obrađivala dramu „Zavjet“ Sima Matavulja kojom je 24. septembra 1896. godine inaugurisana društvena drama kod nas.

– Radeći na drami, shvatam dublju ozbiljnost. Glavni junak je katolički sveštenik čiji je, kako se ispostavilo, prototip bio dum Ivan Stojanović. Drama govori o izborima u Dubrovniku krajem 19. veka, a na tim izborima pobeđuju Srbi katolici. Paradoksalno je da su oni ostali van delokruga proučavanja srpskih književnih istoričara i drugih, a ostavili su dela koja vrlo argumentovano i artikulisano govore o tome da su Srbi. Nije fer da su to, kako se ispostavilo, najveći intelektualci koje mi Srbi smatramo Hrvatima, što i Hrvati naravno rade, zapravo Srbi o čemu su sami govorili i za to pružali dokaze. Nisu dokazi samo u Dubrovačkom arhivu, već su stvarali dela kao što je na prime „Karađorđevka“, posvećena Karađorđu, zatim mit o Kosovu, Svetom Savi. Bila im je opsesija da pripadaju maticim, a matica ih neće – priča za Nova.rs Nataša Trnavac Ćaldović.

Jasno je zbog čega hrvatski istoričari time nisu hteli da se bave iako su predratnih 80-ih godina započinjali.

– Dubrovčanin Nikola Tolja je deo svoje disertacije objavio 1986. godine pa 2011. Kada se te dve disertacije uporede, dolazi se do zaključka da su u pitanju isti podaci ali različito tumačenje. On sada daje tumačenje iz hrvatskog ugla navodeći da su ranije bili u zabludi. Ne postoji srpstvo i hrvatstvo u esencijalno-materijalnom obliku iz 21. veka, već je to ono u šta verujemo. Identitet su, kako kaže jedan proučavalac „udobne priče o nama“, a to je narativni identitet kojim uveravamo sebe i druge da smo to što jesmo.

Katoličenje dubrovačkih Srba objašnjava kletvom pape Franja iz srednjeg veka da će “svet propasti ako u Dubrovniku zanoći neko pravoslavne vere”. Za njih je Dubrovnik bio sve.

– Patriotizmu sam se učila od Srba katolika. Oni nisu govorili da su Srbi katolici zato što su imali nešto od toga u materijalnom smislu. Bili su gospoda, obrazovani širom Evrope, stotinama godina unazad plemići… Istinski su verovali da su Srbi. Neki su i te kako svesni svojih predaka ali je takvih malo. Mislim da je ovo vreme za istinu jer se čuju ti ljudi iz 15, 16. ili 19. veka – zaključuje Nataša Trnavac Ćaldović.

Profesorka na Filozofskom fakultetu u Beogradu dr Irena Arsić, autorka knjige „Srbi u Dubrovniku“ kaže za Nova.rs da se kroz renesansu i barok u književnim programima srednjih škola, gimnazija i onih koji studiraju srpsku književnost, izučava dubrovačka književnost i to kroz Gundulića, Držića i Šiška Menčetića. Međutim, dalje od toga se malo zna ili uopšte ne zna, pa čak ni književna nauka za to ne pokazuje interesovanje.

– Oni su se, pišući srpskim jezikom i ćirilicom, bavili srpskim temama, junacima, tradicijom. To svedočenje, prisustvo, analiza dubrovačke tradicije ostavlja snažan utisak. To je krak srpske književnosti , koja je trajala čitav vek. Svojim pisanjem su pripadali srpskoj književnosti. Međutim, nastankom Jugoslavije nemaju više podršku i polako nestaju, jer su, navodno, ometali tu političku zajednicu. Mi koji danas proučavamo tu književnost smatramo da je taj vek u Dubrovniku srpska književnost.

Najznačajnija književna imena dubrovačkih Srba katolika su Medo Pucić, Matija Ban, Nikša Gradi, Dum Ivan Stojanović, Stjepo Kastrapeli, Vid Vuletić Vukasović, Vice Adamović, kasnije Jovica Perović koji je bio pravoslavac, Krsto Dominković, Antun Fabris, Frano Kulišić i mnogi drugi.

Ostatak teksta pročitajte OVDE.