Stručno vođenje kroz izložbu Nove tendencije: Ko su umetnici autentičnog vizuelnog jezika koji su stvarali u Rimu 60 – ih godina prošlog veka?

Kako navode organizatori izložbe interesovanju publike za nju  doprinela je i činjenica da je okviru postavke Nove tendencije izloženo   i nekoliko radova Mire Brtke, koja je bila jedna od važnih protagonistkinja internacionalne umetničke scene u Rimu, šezdesetih godina prošlog veka.

Izložba u SKC-u predstavlja pravi omaž toj sceni i šire ilustruje kontekst rimskog perioda Mire Brtke, kao i to ko su umetnici sa kojima je sarađivala, izlagala i bila aktivna učesnica kulturne scene u Italiji ‘60-ih godina.

Japanski umetnik Nobuja Abe (Nobuya Abe, 1913 – 1971) je bio svetski renomirani umetnik, poznat po tome što je svoje radove realizovao širom sveta i što je bio veoma uticajan na svoje savremenike, umetnike.

Počeo je da slika sa sedamnaest godina kao autodidakt.

Bavio se figurativnim slikarstvom i bio jedan od aktivnih učesnika japanskog nadrealističkog pokreta.

Poetička određenja u njegovom stvaralaštvu kretala su se do apstrakcije, enformela i geometrijskog slikarstva.

Bio je član žirija Venecijanskog bijenala1954. godine, Bijenala u Sao Paolu 1959. i ljubljanskog Bijenala grafike 1960. godine.

Posetio je Jugoslaviju više puta i poznato je da je bio opčinjen bosanskim stećcima.

Boraveći u Jugoslaviji 1960-ih godina, zainteresovao se za stvaralaštvo mlade umetnice Mire Brtke, koja u to vreme živi i radi u Rimu.

Seli se u Rim ubrzo, gde osniva međunarodnu grupu Illumination 1967. godine, čiji članovi su bili Mira Brtka, Milena Čubraković (Jugoslavija), Marša Hafif (SAD), Paolo Pateli (Italija), Aldo Šmid (Nemačka) i on sam kao mentor.

Njegovi umetnički radovi se nalaze u brojnim muzejskim postavkama u Japanu, Italiji i širom sveta, kao i u brojnim privatnim kolekcijama.

Milena Čubraković (1924 – 2004) je završila Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu 1953. kada i počinje aktivno da izlaže.

Donosi odluku da svoju stvaralačku i izložbenu karijeru nastavi u Rimu od 1959. godine, s obzirom na to da je Rim u to vreme pružao mnoge mogućnosti mladim i talentovanim stvaraocima.

Kao centar kulturnih i umetničkih dešavanja, Rim je bio mesto susreta umetnika širom sveta, koji su razmenjivali iskustva sa podneblja sa kojih dolaze, utičući jedni na druge.

Upravo u Rimu se susreću Mira Brtka i Milena Čubraković, i od tog susreta rade u zajedničkom ateljeu.

Budući prepoznate kao izrazito talentovane i inovativne, postaće članice grupe Illumination, zajedno sa umetnicima iz Japana, Nemačke, Italije i Amerike. Đuzepe Gat (Giuseppe Gatt), kritičar koji se sa radom Milene Čubraković upoznao 1964. godine, zapazivši je, nastavlja na prati njen rad od tog trenutka.

Prostorni radovi Milene Čubraković, autentične tehnike reljefa i stabilnih prostornih oblika, danas su deo brojnih internacionalnih i domaćih muzejskih zbirki, kao i privatnih kolekcija.

Mira Brtka (1930 – 2014) je završila studije režije na Akademiji za pozorište i film u Beogradu 1953. godine.

Već kao jako mlada ostvaruje zapažene rezultate u okviru pozorišne i filmske režije.

Sa rediteljem Nikolom Majdakom odlazi u Rim da prime nagradu za zajednički projekat, ne znajući da će se u Rimu zadržati i da će ta odluka imati značajnu ulogu na njeno celokupno stvaralaštvo.

Slikarstvom je počela da se bavi posredstvom rada u oblasti animacije, upisavši Akademiju lepih umetnosti u Rimu, na kojoj je diplomirala 1963. godine.

Slikarski počeci Mire Brtke početkom i sredinom ‘60-ih godina prošlog veka odvijaju se u atmosferi italijanske umetnosti perioda posle enformela. Jedna od autentičnih činjenica vezanih za slikarstvo Mire Brtke je što je od početka slikala apstraktno.

Za kratko vreme realizuje veliki broj izložbi, među kojima se ističu samostalne izložbe Gencay, Brtka, Franchini (Rim, 1964), Forme presenti: Brtka – B. Conte – Čubraković – Franchini – Takahashi (Rim, 1964), i izložba grupe Illumination istog naziva (Trento, 1967).

Članstvo u internacionalnoj grupi Illumination je posebno obeležilo Brtkino slikartvo, posebno uticaj mentora, Nobuje Abea.

Od poetike posle enformela, Mira Brtka transformiše slikarski stilski izraz ka geometrizovanoj, plošnoj formi i dinamičnoj kompoziciji čistih tonova, okarakterisanoj op-art i organska geometrija.

Mira Brtka je autentična umetnička ličnost koja je ostvarila složenu interdisciplinarnu umetničku praksu od početka 1950-ih godina do 2000-ih.

Discipline u kojima je realizovala svoje umetničke radove su: filmska i pozorišna režija, dramaturgija, scenografija, animacija, slikarstvo, vez, vajarstvo, kostimografija, modni dizajn, umetnički aktivizam.

Kompletan uvid u sve segmente njenog stvaralaštva ostvaren je retrospektivnom izložbom REFLEKSIJE | REFLECTIONS, Mira Brtka, održanoj u Muzeju grada Beograda 2021. godine.

Marša Hafif (Marcia Hafif 1929 – 2018) je u Americi je provela čitav život i radnu karijeru, ali se seli u Italiju 1961. godine.

U Firenci provodi godinu dana, dok će se u Rimu zadržati narednih osam godina.

Bila je jedna od posebno talentovanih mladih stvaralaca koji su ‘60-ih godina radili u Rimu.

Njen rad je primetio japanski umetnik Nobuja Abe i izabrao je za članicu grupe Illumination.

Njen rad je među članovima grupe bio karakterističan po veoma redukovanim apstraktnim motiva, intenzivnim bojenim plohama, ali sa izvesnom asocijativnom komponentom; sama je svoje radove iz rimskog perioda nazvala terminom Pop-Minimal.

Njen rad će kasnije evoluirati u radikalno redukovanu apstrakciju čistih ili suptilno teksturisanih bojenih površina.

Rim napušta 1969. godine, i u Americi dočekuje kraj aktivnosti grupe Illumination, iako je grupa planirala izložbu 1971. godine, za koju su se članovi pripremali četiri godine.

Marša Hafif je ostvarila internacionalnu afirmaciju svog stvaralaštva tokom života, a o njenoj zaostavštini brine njena porodica, koja vodi Legat Marše Hafif (Marcia Hafif’s Estate).

Paolo Pateli (Paolo Patelli), rođen 1934, je Italijanski umetnik, formalnog obrazovanja iz oblasti hemije i farmacije.

Nakon diplomiranja, prepoznaje strast prema slikarstvu i postaje samouki slikar, kasnije i profesor slikarstva.

Energična kreativna atmosfera Rima toga vremena, ‘60-ih godina, uticala je na njega da se umetničkoj praksi posveti u potpunosti.

Njegovo stvaralaštvo još u ranoj fazi karakteriše eksperimentisanje sa medijima, i rad u sferi apstrakcije.

Prepoznatljiv je po autentičnom vizuelnom jeziku, dinamičnim kompozicijama ploha oivičenih polukružnim do kružnim oblicima, koje, preklapajući se u svojoj dvodimenzionalnosti često ostavljaju iluziju prostora.

Njegove slike često postaju prostorni objekti, praveći svetlosno-prostornu interakciju sa okruženjem, a bavio se i skulpturom. ‘60-ih godina bio je član istaknute internacionalne grupe Illumination, selektovan od strane mentora Nobuje Abea (Nobuya Abe).

Aldo Šmid (Aldo Schmid, 1935-1978) je počeo da se bavi slikarstvom dok je pohađao Institut za fizičko vaspitanje u Trentu.

Njegove prve slike, koje je izložio 1957. godine, su bile inspirisane „figurativnim pokretom“.

Svoj rad je utemeljio u periodu od 1962. do 1978. godine u okviru poetike apstraktnog slikarstva, usmerivši se na istraživanje boje kao svetlosti, što ga je odredilo da postane član internacionalne grupe Illumination 1967. godine zajedno sa još četvoro umetnika, a pod mentorstvom japanskog umetnika Nobuje Abea.

U to vreme izlaže radove u Francuskoj, Švajcarskoj, Španiji, Austriji, a prisutan je u umetničkim krugovima Rima, Milana i Trenta.

Samostalno je napisao knjigu o teoriji boje, likovnom elementu koji je bio fokus njegovog autorskog umetničkog istraživanja.

Antonio Frankini (Antonio Franchini) rođen je u Bolonji 1923. godine u posleratnim godinama studirao arhitekturu na Politehničkom fakultetu u Milanu, gde je došao u dodir sa živom umetničko-kulturnom klimom, u kojoj su dominirali likovi „plemenitih otaca“ Fontane i Munarija.

Uporedo sa slikanjem, crtanjem i dizajnom, celoga života obilato je radio u keramici. Izlagao je u Parizu, Bazelu, Štutgartu, Tunisu, Milanu, Bolonji, Palermu, Veneciji, Briselu, Torinu, Rimu, Đenovi i mnogim drugim gradovima. Godine 1963. preselio se iz Milana u Rim.

Učestovao je na izlaganjima zajedno sa umetnicima iz grupe MAC i COBRA, a bio je član internacionalne grupe Illumination.

Njegova dela nalaze se u mnogim javnim zbirkama u Bazelu, Briselu, Čikagu, Martigu i drugim gradovima Evrope i sveta, a takođe i u mnogim privatnim kolekcijama.

O njegovom radu pisali su između ostalog: Lučio Fontana, Franko Pasoni, Mario Radiče, Anđelo Dragone, Đuzepe Gati, Maisa Volpi i drugi znameniti umetnici, kritičari i teoretičari umetnosti. Autor je jednog mozaika za čuvenu “Promenadu umetnika” u Albisola Marini, koji nosi naziv “Astrej stvara vetrove”, a izveden je 1963. godine.

U zrelom dobu kao već iskusni umetnik, utvrdio je svoju poziciju na sceni sa nekoliko većih samostalnih izložbi, nagrada i priznanja: Nagrada za životno delo Putovanje kroz keramiku iz Muzeja industrijske umetnosti Manuela Kargalera (1999); samostalna izložba u Muzeju kreativnog grada Oljara Salerno (2001); Opština Salerno je 2002. godine naručila keramičku dekoraciju trga Đan Kamilo Gloriozi.

Genđaj Kasapči (Gencay Kasapçı, 1933-2017) je još u najranijoj mladosti pokazala izuzetan talenat za slikarstvo i vizuelne umetnosti, pa joj je, iako je potekla iz stroge konzervativne sredine, bilo omogućeno da studira na Akademiji lepih umetnosti u Istanbulu.

Već 1959. godine dobija stipendiju koju joj je dodelila italijanska vlada, i odlazi u Firencu.

Predmet istraživanja tom prilikom su joj bili fresco slikarstvo i mozaik, koji je imao ključnu ulogu u formiranju autentične poetike i stilskih odlika slikarstva Genđaj.

Odlazi u Rim 1960. godine da bi počela da radi samostalno, u sopstvenom ateljeu.

Drugu značajnu prekretnicu u njenom umetničkom radu označava kontakt sa umetnicima iz grupe Illumination.

Genđaj samo formalno nije bila članica grupe; nije bila prisutna prilikom održavanja prve i jedine izložbe grupe Illumination u Trentu 1967. godine, zbog specifičnog ekonomskog i političkog stanja u Turskoj u tom trenutku, ali je pohađala časove umetnika Nobuje Abea ravnopravno sa ostalim članovima grupe.

Abeov atelje je bio mesto susreta mnogih umetnika, ali i kolekcionara umetničkih dela, što je za mlade umetnike otvorilo mnoge mogućnosti za afirmaciju i valorizaciju njihovog rada.

Samostalno je osnovala galeriju ‘80-ih godina u Turskoj, i u svojoj matičnoj zemlji je ostvarila značajnu afirmaciju autorskog stvaralaštva. Priređena joj je velika samostalna retrospektivna izložba pod nazivom Zero, 1960-2016 u galeriji Galleria d’arte Russo u Istanbulu.

Bruno Konte (1939 – 1921) počeo je da se bavi slikarstvom 1955. godine.

U početku je bio usmeren figurativnom slikarstvu koje se odlikovalo izražajnim crtežom i nadrealističkim prikazima, da bi se kasnije okrenuo istraživanju materijalnosti umetničkog dela što ga je nateralo da sa slikarstva pređe na skulpturu.

Učestvovao je na mnogobrojnim umetničkim manifestacijama lokalnog ili internacionalnog tipa, od kojih se izdvajaju: učešće na 28. Venecijanskom bijenalu 1956, na 7. i 8. Kvadrijenalu u Rimu, Italijansko slikarsvo i skulptura u Galeriji „Juster“ u Njujorku, Junge Kunst 63 u Kunstlerhaus-u u Beču, 4. i 5. Pregled umetnosti Rima i Lacija, 2. Festival Azurne obale u Mentoni 1964, Kritika i italijnsko slikarstvo mladih danas u Veroni 1965. godine.

Bio je među umetnicima koje je zastupala Galerija Obelisco iz Rimu, a koja je njega i druge autore prezentovala u Americi kroz različite izložbe. Među najznačajnijim samostalnim izložbama izdvajaju se upravo one iz šezdesetih godina, prva održana 1961. u Galeriji „Numero“ u Firenci i druga iz 1965. priređena u Galeriji „Scorpio“ u Rimu.

Njegovi radovi nalaze se u mnogobrojnim privatnim kolekcijama i muzejskim zbirkama, pretežno u Italiji i SAD-u, od kojih izdvajamo Muzej moderne i savremene umetnosti Trenta i Rovereta i Muzej savremene umetnosti u Đenovi.

Šu Takaši (Shu Takashi) rođen je 1930. godine. Diplomirao je na Akademiji lepih umetnosti Musashino u Tokiju 1950 godine.

Prvu samostalnu izložbu priredio je 1956. godine, a 1963. se preselio u Rim, nakon što je osvojio stipendiju vlade Italije. Postao je poznat u Italiji i od 1969. godine uspostavio je stabilnu vezu sa Galelijom del Ariete u Milanu.

Imao je preko trideset samostalnih izložbi u gradovima širom sveta – Venecija, Milano, Čikago, Tokio, Rim, Kjoto, Ljubljana, a učestvovao je i na velikom broju grupnih izlaganja.

U Japanu je osnovao umetničku grupu “Nouveau Art Group”, koja je za cilj imala revoluciju vizuelnog jezika. Učestvovao je na Venecijanskom bijenalu 1976. i na Rimskom kvadrijenalu 1977. godine.

Dobitnik je mnogobrojnih priznanja od kojih su značajnija – Yasui nagradu za umetnika godine 1961, Ministarstvo prosvete Japana mu je 1987. dodelilo nagradu za umetnost, naredne godine osvaja Japanski Grn Pri, takođe godišnju nagradu za najuspešnije delo, 1994. dobija Shijuhosho – orden ljubičaste trake vlade Japana (specijalno priznanje koje se dodeljuje ljudima od značaja u kulturi i umetnosti).

Njegovi radovi nalaze se u mnogobrojnim privatnim kolekcijama i javnim zbirkama pogotovo u zemljama u kojima je najviše živeo i radio – Italiji i Japanu (Nacionalni muzej moderne i savremene umetnosti u Tokiju).

Dobija zvanje profesora na Kurashiki univerzitetu nauke i umetnosti u Japanu 1996. godine. Od šezdesetih do danas je izradio veliki broj murala, javnih skulptura i instalacija kako u Japanu, tako i u Italiji. Živi i radi u Rimu.

Na izložbi Nove tendencije ’60 izloženo je više od 30 radova ovih deset umetnika – slika, predmeta i skulptura.

Zanimljivo je da iako su živeli i radili u isto vreme u Rimu, ovo je prvi put da su se njihova dela našla na jednom mestu.

Fondacija Mira Brtka je zajedno sa galerijom Arte organizator ove izložbe, koju su podržali: Studentski kulturni centar Beograd, Ministarstvo kulture Republike Srbije, Sekretarijat za kulturu grada Beograda i Italijanski institut za kulturu u Beogradu.

Izložba traje do 28.decembra 2023. godine, a radno vreme galerije je od ponedeljka do petka od 11 – 19h, subotom od 10-15h. Galerija SKC ne radi nedeljom.