Sva lica kulture drevne Kine

Narodni muzej Kine iz Pekinga predstavlja se sa postavkom „Sva lica kulture – slikarstvo i život učenjaka drevne Kine“. Prvi ozbiljniji sneg ove zime u Beogradu učinio je da na otvaranje u petak uveče dođu uglavnom oni koji to moraju po dužnosti i istinski zaljubljenici u umetnost što ni u kom slučaju ne umanjuje vrednost, lepotu i egzotiku eksponata iz više od 110 zbirki Narodnog muzeja Kine u centralnoj izložbenoj sali na drugom spratu Narodnog muzeja, koji će posetioce povesti put Dalekog Istoka.

„Nacionalni muzej Kine jedan je od najvećih i najposećenijih muzeja sveta. U njemu se čuvaju dela kineske umetnosti stare gotovo dva miliona godina, koja je od najranijeg vremena izražavala duh tradicionalne kulture ove zemlje, koja je svojim delima otelovljavala lepotu i uzvišenost, jedinstvo života i duhovnosti, harmoniju čoveka i prirode i konačno stvorila autohtoni svet umetnosti sa prepoznatljivim karakteristikama. Postoji ukupno šest grana kineske umetnosti: kaligrafija, slikarstvo, skulptura, muzika, ples i drama. One su razvijane sa ciljem da se dosegne predstava o smislu života. Da bi ovo bilo shvaćeno u evropskim kulturama, potrebno je predstaviti „idealnog čoveka“, eruditu bliskog dvoru u kineskoj prošlosti, koji se izražavao u različitim vidovima umetnosti i istovremeno uticao na kinesku tradicionalnu kulturu i običaje“, objašnjavaju kineski eksperti zbog čega su se odlučili da srpskoj publici približe „Sva lica kulture kroz slikarstvo i život učenjaka drevne Kine“.

U dvojezičnom – srpsko-engleskom katalogu koji je priredila Evgenija Blanuša, objašnjava se poredak u drevnoj Kini, u kojoj su učenjaci činili elitni društveni sloj – oslonac političkog, moralnog i građanskog života tradicionalnog kineskog društva.

„U vreme dinastije Song (960-1279) i kasnije, glavna uloga u oblasti kulture pripadala je učenjacima konfucijanske škole ili učenim činovnicima, sa kojima se često poistovećuju svi obrazovani ljudi drevne Kine. LJudi od pera pred sobom su imali samo jedan predodređen životni put – da postanu činovnici vladajuće dinastije. Pošto su dobro poznavali klasičnu književnost, zadovoljavali su visoke kulturne standarde. Umetnici su negovali bliske veze sa intelektualnim krugovima, ponekad u tolikoj meri da su pripadali istom elitnom sloju. NJihove kulturne aktivnosti uključivale su zapisivanje istorijskih hronika, komentarisanje i podučavanje književnih klasika, stvaranje poezije i raznih drugih oblika književnosti, komponovanje muzike, a naročito se cenilo umeće kaligrafije. Svojim poimanjem umetnosti ostavili su dubok trag u istoriji kineskog slikarstva. Slikarstvo ovih učenjaka odlikuje svojevrsni umetnički izraz koji se znatno razlikuje od slikarstva Zapada – dočarava životni stil Kineza, odnos prema lepom, izlaganje filozofskog mišljenja, zbog čega je neodvojivo od kineske tradicionalne kulture“, obrazlaže se u katalogu.

Da bi se sve ovo razumelo, izložba je podeljena na više segmenata koji govore o putu učenjaka do dobrog činovnika, koji ima šansu da se oslobodi od okova proganosti. Učeni ljudi stare Kine imali su za životni cilj „uzdizanje moralnih principa, vođenje domaćinstva i porodice, upravljanje državom i očuvanje njenog mira, ali su znali i da čovek kad jednom stekne slavu, može da se oslobodi zavisnosti i uživa u relativno dobrom životu“. Kada ne obavlja posao činovnika na dvoru, učenjak je, kako svedoči ova izložba, okružen vrtovima, slikama, knjigama, svira citru, igra šah, uživa u piću, učestvuje u raspravama, pohađa predavanja, odlazi u prirodu, predaje se dokolici, poklanja pažnju brojnim drugim romantičnim i zabavnim prilikama i kulturnim događajima.

Eksponati vanredne finoće izrade – upotrebni predmeti od drveta, žada, porcelana, keramike, uključujući i delove odeće koja je na otvaranju posebno privukla pažnju srpskog ministra kulture i informisanja Vladana Vukosavljevića, kao i društvene igre popularne u drevnoj Kini upotpunjeni su slikama i rukopisima na različitim podlogama, kako bi dočarali i privatni život kineskih učenih ljudi koji su negovali „osamu kao vid kulturne i duhovne tradicije“.

U katalogu izložbe ističe se da je „najuzvišenija osobina učenjaka bila sposobnost stvaranja jednako uzvišenog životnog stila, gde je najdublje značenje imala je kultura pripreme i ispijanja čaja, bremenita kulturnim i duhovnim konotacijama“. Pominje se „Rat čajevima“ poznatiji kao „Rat mekih listića“ – jedinstven običaj za vreme dinastije Song (960-1279), na dvoru i među običnim narodom, koji se svodio na ocenjivanje kvaliteta čaja i veštine osobe koja ga priprema. Za vreme dinastije Song ljudi su imali običaj da tumače tragove koje voda ostavlja u posudama za čaj, koji su se najbolje razaznati u posudi crne boje. To je razlog zbog kog je bila važna Đidžou peć – porcelanska peć iz dinastije Južni Song (1127-1279) za proizvodnju činijica za čaj sa crnom glazurom. Čaj je bio česta inspiracija i u kineskoj poeziji, izloženi čajnici su magija od dizajna i umetničkog ukrašavanja, ali se kineski učenjaci nisu zaustavljali samo na tom ritualu, nego su posebnu ljubav gajili i prema vinu.

Bili su poštovaoci prošlosti i tradicije, mada su duboko verovali i da u vremenu dokolice, razne igre mogu učiniti ljude veselim, opuštenim i biti od koristi u njihovom duhovnom razvoju i samoostvarenju. „Od najjednostavnijih, do onih koje odražavaju duboku filozofiju života, ljudi starine neprestano su iznalazili nove načine igranja kojima su objedinili intelektualni razvoj i promišljanja o životu“, kažu stručnjaci za drevnu Kinu.

Na privatnim posedima učeni ljudi drevne Kine igrali su šah, čitali knjige, gledali slike, u vrtovima su održavane čajanke i ceremonije na kojima su se okupljali, što je bila česta tema u starom kineskom slikarstvu. Među najpoznatijim delima su: „Sedam mudraca u šumi bambusa“, „Ceremonija pročišćavanja u paviljonu orhideja“, „Okupljanje u zapadnoj bašti“ koja dočaravaju motive iz klasične književnosti i životni stil učenjaka. Deo razonode bila je i citra – „prva od četiri umetnosti“, i najotmeniji instrument.

Izložba u Narodnom muzeju pokušava da posetiocima dočara i kako su izgledale učenjačke sobe – venfanf – u kojima su se učenjaci duhovno uzdizali pisali, čitali, svirali, čitali poeziju, odmarali. Kineski slikarski pribor i materijali su u osnovi isti kao kaligrafski – četkica, kamen za mastilo, paleta, upijač, sto za crtanje, ravna tabla za crtanje, papir, držač za četkice, držač za olovke i drugo. Kineski papir za crtanje od pirinča i mastilo su jedinstveni, o čemu svedoče i eksponati, koji se zajedno sa katalogom ne zaustavlja samo na materijalnom tragu, već pokušavaju da pokažu i vrednosne sisteme, način mišljenja i ispoljavanje osećanja učenjaka drevne Kine, baveći se i njegovim strastvenim uživanjem u prirodnom ambijentu, slikanju ptica, cveća, ljudi.

„Sva lica kulture“ vode posetioca u novi, u ovom delu Evrope, malo poznat svet i ruše predrasude o Kinu koju je Srbija na razmeđu dva milenijuma upoznala u potpuno drugačijem svetlu ekonomske emigracije. Možda je to jedan od razloga što je na otvaranju ove izložbe rečno da je na „blistav produžetak praznika koji je započeo na Vidovdan i produžio se narednih meseci rekom posetilaca u Narodnom muzeju“.

Kulturna saradnja

Da će Kina biti prvi gost u obnovljenom Narodnom muzeju znalo se i pre njegovog svečanog otvaranja na Vidovdan ove godine. Stvar je dogovorena na najvišem državnom nivou, ali se odmah nije znalo sa čime će se Kinezi predstaviti. Na otvaranju izložbe „Sva lica kulture“ bilo je mnogo reči zvaničnika sa obe strane, koje najavljuju da bi njegovi susreti koji se mere geometrijskom progresijom, trebalo da unaprede srpsko-kinesku saradnju ne samo na političkom i ekonomskom nego i na kulturnom planu. Dve nedelje pre otvaranja izložbe u Narodnom muzeju, na nekadašnji Dan republike druge Jugoslavije Peking je 29. novembra dobio prvi Kulturni centar Srbije u Kini.