Sve smo prvi radili: Pre više od 50 godina, televizija Beograd je snimila film o Openhajmeru

U svetlu premijere filma kog već sad kritičari svrstavaju u najveće ovogodišnje domete kinematografije, prisetili smo se da je život čuvenog fizičara Roberta Openhajmera, i njegovog suđenja nakon drugog svetskog rata, bili tema TV drame snimane za televiziju Beograd 1970. godine. U režiji Arsenija Jovanovića a po scenariju nemačkog pisca Rajnarda Kipharda.

Američki fizičar Robert Openhajmer u toku Drugog svetskog rata bio je na čelu istraživačkog rada za proizvodnju atomske bombe. Sa tog položaja smenjen je 1953. godine zbog neslaganja sa Američkom atomskom komisijom u pogledu izrade hidrogenske bombe. Neslaganje je došlo kad je shvatio da bomba nije pravljenja za zavšetak rata, već za početak nekih novih sukoba i dominaciju moći.

Istraga koja se protiv njega vodila u zloglasno vreme antikomunističke histerije i „lova na veštice“ u doba senatora Mekartija, povezalivala ga je sa mnogim ljudima koji su bili deo partije, iako on sam nikad nije bio deo te priče, več su mu samo neki delovi pravca i filozofije bili bliski. Ipak kroz tu istragu su isplivale i velike moralne i psihološke dileme na koje su nailazili naučnici te epohe.

Priča oko suđenje je smeštena kao bitan deo Nolanovog epa o američkom fizičaru, sa naravno mnogo više dodataka o životu i prošlosti. Jovanovićeva drama je smeštena ipak samo u datoj sudnici, u kojoj likovi prepričavaju šta im se sve dešavalo u procesu pravljenja atomske bombe u Los Alamosu kao i situacija nakon Drugog svetskog rata.

Roberta Openhajmera glumi proslavljeni domači glumac Branko Pleša, koji je na dramatičan način, kao i njegov mlađi kolega Kilijan Marfi, izneo sve moralne dileme koje je imao fizičar. Interesantno je da su čak i dve scene iz filma smestila ova dva glumca u sličan kadar i pozu.

Što se tiče drugih glumačkih podudaranja, Petar Banićević je glumio tužioca kog je maestralno izneo Džejson Klark u novom Nolanovom filmu, dok su parnjaci sa istom ulogom između ostalog bili i Predrag Tasovac i Toni Goldvin, Stojan Dečermić i Kejsi Aflek, Marko Todorović i Beni Safdi, Rade Marković i Dejvid Krumholc

Interesantno je da je došlo uopšte do snimanja ovakve drame u Jugoslaviji sedamdesetih, u kojoj se na neki način kritikuje nepostojanje slobodne volje u Americi pedesetih prilikom „lova na veštice“, iako dolazi iz države koja je u tom trenutku poznata širom sveta po svojoj jednostranačkoj politici obožavanja jednog čoveka.

Ipak, pored same teme koja je moderna za to vreme, drugačiji pristup celoj donosi i krajnje progresivna i uzbudljiva muzika Radomira Mihajlovića Točka.