Svedočanstva o kulturnim kontaktima između Balkana i Bliskog istoka u praistoriji

U arheološkim iskopavanjama pećina Velika i Mala Balanica u Sićevu kod Niša nađeni su brojni kameni artefakti, ostaci neandertalaca i pleistocenske faune koji potiču iz perioda pre 300 – 240 hiljada godina.

Jedan od vodećih časopisa koji objavljuje radove iz oblasti kulturne i biološke evolucije čoveka, Journal of Human Evolution, objavio je u petak detaljne rezultate datovanja i nalaza iz ove dve prećine.

Ovom temom bavio se međunarodni tim stručnjaka u kome su prof. Dušan Mihailović sa Filozofskog fakulteta u Beogradu i Mirjana Roksandić sa Univerziteta u Vinipegu.

Prema rečima profesora Mihailovića, o kulturnim vezama između Balkana i Bliskog istoka u dalekoj prošlosti često se raspravljalo, naročito kada je reč o širenju anatomski modernog čoveka i širenju neolita.

-Veze između ova dva područja često su i osporavane. Istraživanja Balanice su, međutim, pokazala da se najranija praistorija Evrope ne može posmatrati odvojeno u odnosu na Bliski istok. Ona su potvrdila da su kulturne veze između ova dva područja postojale pre više od 240 hiljada godina, u vreme kada su ljudi počeli regularno da koriste vatru i prave standardizovano oruđe za obradu kože i krzna – rekao je za Danas prof. Dušan Mihailović.

On ukazuje da su na Bliskom istoku, u jabrudijenskoj kulturi, otkrivena najstarija vatrišta i veoma specifične alatke za obradu kože i krzna, takozvane Kina postruške, a da su identične alatke i ostaci vatrišta nalik onom iz pećine Kesem u Izraelu otkriveni nedavno i u Balanici.

Ovi nalazi potiču iz perioda kada specijalizovane alatke ovog tipa, u drugim delovima Evrope, još uvek nisu počele da se koriste.

-Ovo ukazuje da je pre 300-240 hiljada godina postojala kulturna povezanost zajednica koje su naseljavale Balkan, Anadoliju i Bliski istok. Još uvek se ne može sa sigurnošću reći da li je do preuzimanja kulturnih inovacija sa Bliskog istoka došlo usled populacionih pomeranja ili kulturne transmisije sa Bliskog istoka i ko je bio nosilac ovih promena – neandertalci ili anatomski moderni ljudi. Sigurno je, međutim, da su ove inovacije kasnije dovele do konačnog uobličavanja kulturnih obrazaca karakterističnih za srednji paleolit – period koji predstavlja jednu od glavnih prekretnica u ranoj istoriji čovečanstva – smatra prof. Dušan Mihailović .

Podsetimo da se arheološka istraživanja pećina u blizini Niša, reč je o Balanici i Pešturinu, realizuju u saradnji Filozofskog fakulteta u Beogradu i Univerziteta u Vinipegu, a finansira ih Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.