Teroristička država

Danas je kralj Aleksandar Prvi Karađorđević hvaljen i slavljen, s ushitom imenuju se ulice njegovim imenom, dižu mu se spomenici, takmičeći se međusobno koji će biti veći oblakoder, teče televizijska sapunica o njegovom liku i delu bez mane i straha, a malo ko da se zapita kome i čemu sva ta slava i hvala.

Ukratko, kraljevskom režimu koji je delovao kao teroristička organizacija, dakle, njegovom veličanstvu državnom teroru.

Najčistije ogledalo užasima tog terora jeste pomenuta kratka knjiga, brošura Rajka Jovanovića, prvobranioca mnogih među onima koji su pretrpeli i stradali pod torturom te, kako je Jovanović precizno naziva, fašističke diktature.

„Glavnjača kao sistem“, s predgovorom Miroslava Krleže, objavljena je 1928. u Zagrebu, u izdanju „Zaštite čovjeka“, nezavisnog glasnika za čovječja i građanska prava, izdavača i urednika Augusta Cesarca. Od tada pa sve do 2020. godine ova knjiga nije iznova objavljena. Prošle godine, novo, fototipsko izdanje, objavio je zemunski izdavač Most Art Jugoslavija. Bez čitanja ovog štiva niko nije pozvan da govori o Aleksandru I Karađorđeviću i njegovoj vladavini.

Dvadeset četiri (24) političke smrtne presude, 600 političkih ubistava, 30.000 političkih uhapšenika, 3.000 političkih emigranata, to je bilans kraljevskog Aleksandrovog termidora do sredine 1928. godine, kad u Narodnoj skupštini, iz hitaca pištolja poslanika vladajuće Narodne radikalne stranke, zastupnika srpske buržoazije, padaju glave hrvatskih narodnih poslanika koji se bore za seljačka i radnička prava.

Jovanović „Glavnjaču“, taj centralni pritvor usred Beograda, na mestu današnjeg Prirodno-matematičkog fakulteta, pokazuje kao središte, kao glavu hobotnice jednog bespravnog, terorističkog sistema, čiji kraci razorno deluju i u Makedoniji, Crnoj Gori i Hrvatskoj.

Iako pritvor, u Glavnjači pritvorenici ostaju mesecima, krv se iz ćelija za isleđivanje lije potocima i dopire do vrata drugih zatvorenika, kao u Markesovom romanu „Hronika najavljene smrti“. Uhapšene žene tu su silovane, uhapšeni maloletnici bačeni su u ćelije s najgorim kriminalcima da budu silovani. Parafilijski sistem torture je grozomoran, nećemo ga detaljno opisivati.

Ko je, pre svega, utamničen u „Glavnjači“? Ljudi iz radničkog miljea, radnici i radnice leve orijentacije, i borci za prava nacionalnih manjina. Dakle, politički zatvorenici, protivnici režima.

Koliko je ovaj sistem duboko teroristički, pokazuje, najzad, javno ubistvo koje je izvršio na zasedanju Narodne skupštine. Utajeni teror po kazamatima, gde su ljudi prebijani na smrt, žene silovane, svi prinuđeni da potpisuju izjave koje nisu u stanju ni da pročitaju, ubistva po kućama i ulicama noću, bacanje ubijenih tela u Dunav, u jednom trenutku isplivava na svetlost dana kao javno smaknuće usred skupštinskog zasedanja.

Jovanović jasno uviđa da autor tog ubistva nije, kako režimska štampa (u to vreme) piše, čovek kome je pao i morao pasti mrak na oči, posle uvredljivih reći hrvatskih poslanika, nego da je to režim, dakle kralj, koji je ogrezao u krvi i ubistvima i koji ne trpi ni najmanje političko suprotstavljanje, koje ide pre svega na uštrb ekonomske moći srpske nacionalističke klike na dvoru i oko dvora.

Jovanovićeva analiza pripreme javnog mnjenja na normalizaciju ubistva hrvatskih poslanika i potom opisa ubistva kao prejake, ali, ipak, isuviše ljudske reakcije, maestralni je opis kolaboracije štampe u diktaturi: „Kako se ovi članci poslije zločina dopunjavaju sa člancima prije zločina! Jedni pripremaju javnost, kako je režim teško uvrijeđen, a drugi izvinjavaju agente tog režima što su ‘uvređeni’ napravili u Skupštini kasapnicu.“

Režim kralja Aleksandra, sistem je Glavnjačâ na celoj teritoriji kraljevine, ali ne samo kao sistem spojenih kaznenih zavoda, nego i kao sistem spojenih sudova i sistem terorističkog, usaglašenog delovanja žandarmerije, koja svirepo ubija političke protivnike režima, ali i njihove porodice, i pali im kuće, pre svega u Makedoniji i Crnoj Gori.

Tu sledi vidovit Jovanovićev zaključak, koji bi se morao uzeti u obzir kao poučna politička teorema, važeća za svaku diktaturu: „Nisu tamo izvršioci ni inicijatori. Oni su ovde među nama. Mi ih srećemo i vidimo, jer im je lice vedro i nasmejano.“