Foto: Sonja Sulocki Jegdić“Nadamo se da događaji o kojima se skakočasno govori neće ustaviti često oglašavanje književne reči. Jeste, tako je, to se već dogodilo, naša i strana politička zbivanja su zaglušila glas pisaca, ali je njihov prvi posao da se brane, suprotstavljaju i pišu ono što će da ostane. Pisci su dužni da utiču da ono što je štetno što pre propadne – u nama i oko nas. Zato je neophodno ujedinjavanje ranijih i savremenih dobrih knjiga”, ovim rečima akademik Miro Vuksanović predstavlja poduhvat objavljivanja Antologijske edicije Deset vekova srpske književnosti Izdavačkog centra Matice Srpske u okviru kojeg je objavljeno već 130 knjiga u kojima se predstavlja već značajan deo milenijuma srpske književnosti. Na predstojećem Sajmu knjiga u Beogradu biće predstavljeno novih deset knjiga koje čine trinaesto kolo ove edicije u kojem su, između ostalih, predstavljeni i Mirko Kovač, kao i dramski pisac Dušan Kovačević.
U knjigama Deset vekova Srpske književnosti pisci su predstavljeni na sveobuhvatan način sa istaknutim njihovim delima koji čitalačkoj publici predstavljaju njihova najreprezentativnija dela. Od početka je ustanovljen model tako da knjige imaju predgovor, antologijski izbor tekstova, hronologiju, bibliografiju i ranije objavljene kritike.
Pokretač i glavni urednik je akademik Miro Vuksanović, a urednici oblasti su akademik Zlata Bojović, profesori univerziteta Slavko Gordić, Marija Kleut, Goran Maksimović, Tomislav Jovanović i Milivoj Nenin, književni kritičar dr Marko Nedić. Priređivači su književni istoričari i kritičari iz naših univerzitetskih centara, pisci koji su vični takvom poslu. U knjigama su objavljena pravila, načelni kriterijumi za ukupan posao i imenik odabranih pisaca, raspoređenih u dve serije, hronološki, od Svetog Sava i usmene književnosti do naših savremenika.
Akademik Miro Vuksanović, glavni urednik ističe da su takva sabiranja višestruko važna za kulturu, nauku i ukupnu prosvećenost.
“Glavna namera ovakve antologije jeste da odabere i na prikladan način prezentuje, milenijum srpske književnosti tako što će iz svakog perioda od srednjeg veka do danas odabrati knjige i pisce koji su obeležili svoje vreme na različitim oblicima srpskog jezika, na različitim narečjima, iz svih oblasti u kojima su Srbi ostavljali književne tragove ili to sada čine. U njima se vidi kako su narodni pevač i pripovedač prvi uspeli da skrenu evropsku pažnju na svoja dostignuća, kako je srpska literatura nastajala u manastirskoj i pobožnoj tišini, a potom, kroz vekove, u saglasju s napretkom svetske književnosti u prošlom i našem veku postala njen deo.” – rekao je Vuksanović koji naglašava da je 130 knjiga koliko je do sada objavljeno rađeno u zadatim uslovima, uvek teškim za knjigu, ali da tim uspeva uz pomoć redovnih pretplatnika i uz pomoć iz republičkog i pokrajinskog budžeta.
Pesme, dve dramske slike (Pod maglom, Hasanaginica) i prepisku Alekse Šantića, u istraživačkom postupku, okupila je Katarina Vučić, a Vuksanović naglašava da se ovom knjigom elegični mostarski pesnik vratio među nas kao savremenik koji nam je potreban i da neke od Šantićevih pesama deluju kao da su sada napisane.
Profesor Đorđe Despić u obimnoj studiji još jednom je pokazao da nemamo drugog pesnika koji je kao Milan Rakić napisao samo pedesetak pesama, ali tako da se bez njih ne može govoriti o vrhovima srpske literature. To potvrđuju i ogledi Vojislava Đurića, Zorana Gavrilovića i Leona Kojena.
.
Dva pesnika, s različitim namerama ostavljana po strani, često i neopravdano, Miletu Jakšića i Simu Pandurovića, s njihovim stihovima, pripovetkama i esejima, u reprezentativnim primerima i obuhvatnim predgovorima priredile su profesorke Zorica Hadžić i Sanja Paripović Krčmar, dodajući kritičke osvrte Isidore Sekulić, Svetlane Velmar-Janković, Novice Petkovića i Milivoja Nenina.
Roman Pauci i pripovetke Iva Ćipika priredio je Goran Maksimović, a u istoj knjizi su pripovetke Isaka Samokovlije koje je objašnjavala i odabirala Mirjana Lukić. Ovakva dvojna knjiga donosi slike dalmatinskog i bosanskog života, primorski i jevrejski svet koji je tu, s nama, danas kao i pre.
Profesorka Valentina Hamović, u svojim predgovorima i tekstovima Eli Fincija, Jovana Deretića, Ivanke Udovički, Predraga Petrovića, Slađane Jaćimović i Zorane Opačić, romanima Pokošeno polje i Krila, vencem pripovedaka i ponekim putopisom na nov način je našem čitaocu ponudila delo Branimira Ćosića i Stanislava Krakova kao pisce posebne vrednosne vrste.
Moglo bi se reći da je književnu sudbinu Miroslava Popovića, pisca izuzetnog romana Sudbine, pripovedaka iz Tvrdog neba i golootočkog svedočenja Udri bandu, na posvećen način odredio Dragoslav Mihailović. Tim putem je išao i priređivač Popovićeve knjige Marko Nedić. Po rečima Vuksanovića, ova knjiga nas opominje koliku nepravdu činimo piscu koji je otišao rano i naglo, a mi ga ne objavljujemo koliko bi trebalo.
“Mirko Kovač je posebna pojava. Afirmisao se i dobio sva priznanja u Srbiji, pa kao priznat pisac se „odmetnuo“ i izjasnio se da odjednom piše na četiri jezika. Stojan Đorđić je, ne sporeći opredeljenja pisca, u Kovačevoj knjizi najboljim primerima (roman Vrata od utrobe i sedam pripovedaka) dao beogradski i književni deo pisca koji je govorio da mu je u maternjem jeziku tesno, ali svestan da je baš na srpskom jeziku najbolje pisao. To potvrđuje i osvrt Mihajla Pantića koji govori o „protejskoj prirodi“ pisca Mirka Kovača” ističe Vuksanović.
Radivoje Mikić u predgovoru obrazlaže kako je kao pisac poznatih beogradskih romana (Dorćol, Lagum) i kao otmeni esejista Svetlana Velmar-Janković svoj književni izraz postepeno i pažljivo unapređivala i postala „složena književna pojava“, srodna Isidori Sekulić.
U dve knjige drama, pesama koje su postale usmene, zapisa o srpskim podelama i autobiografskih sećanja, Ljiljana Pešikan Ljuštanović hronološki je oblikovala delo Dušana Kovačevića. Sada imamo pisca Kovačevića u izvornom obliku, a ranije su njegove izreke i stihovi iz pozorišnih i filmskih predstava ušle u svakodnevni govor. O tako jedinstvenoj pojavi u srpskoj kulturi svedoče odabrani radovi Jovana Hristića, Ljubomira Simovića i Aleksandre Kuzmić.
Trinaesto kolo Antologijske edicije Deset vekova srpske književnosti Izdavačkog centra Matice srpske biće predstavljeno na 65. Beogradskom sajmu knjiga koji počinje 23. oktobra.
Više informacija iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
