U polemikama neizbežne predrasude i ostrašćenost fanovskog tipa: Irena Šentevska uoči predavanja „Beograd u muzičkom videu“

Kako se muzički video razvijao u Beogradu, Srbiji i Jugoslaviji, da li je NNM (novokomponovana narodna muzika) seoski ili gradski medijski fenomen, ko su „seljaci”, „džiberi” i „papci” i kakav im je muzički ukus, kako definisati turbo-folk na najmanje 36 načina, šta je „jaranizacija” i da li je Bijelo dugme stvorilo ili uništilo jugoslovenski rok… – samo neka od pitanja koja se razmatraju u knjizi.

Ovo izdanje opservira i na koji način Beograd u tri tranzicione decenije (1980–2010) konstruiše svoj urbani identitet kroz polemike o popularnoj muzici i kroz medijsku formu muzičkog videa.

O tome zašto je odlučila da se bavi slikom Beograda kroz spotove Irena Šentevska kaže da je želela da iz drugačije perspektive sagleda preobražaj glavnog grada Srbije i nekada Jugoslavije.

– Fokusirajući se na način na koji je u muzičkim spotovima snimljenim u periodu 1980-2010. prikazivan Beograd pokušala sam da iz jednog drugačijeg ugla opišem njegov preobražaj u periodu u koji je ušao kao glavni grad jedne socijalističke višenacionalne federacije, a iz njega izašao kao glavni grad jedne mononacionalne države sa slabo razvijenom kapitalističkom ekonomijom – konstatuje Irena.

Dodaje da je za polje svog istraživanja “odabrala muzički video zato što se problem konstrukcije urbanog identiteta najneposrednije može povezati sa (na našim prostorima veoma rasprostranjenim) polemikama o urbanim muzičkim žanrovima i onima za koje se pretpostavlja da to nisu i iz različitih razloga to nikako ne mogu biti”.

– Povrh toga, pokazalo se da je sama građa kojom sam se bavila, veoma često, beskrajno zabavna i jako duhovita, pa sam se trudila da ovo na najbolji način prenesem čitaocima – kaže Irena dodajući da Studija “Raspevani Beograd” ima dva fokusa.

– S jedne strane su identitetski diskursi i narativi, a sa druge vizuelni jezik i konvencije medijskog predstavljanja. Od tri glavna poglavlja svako je posvećeno određenom muzičkom meta-žanru. Tako se Ružičasto (Pink) poglavlje uglavnom bavi novokomponovanom narodnom muzikom i turbo-folkom (dakle, domaćom popularnom muzikom sa ‘lokalnim’ primesama); Crno poglavlje razmatra, uslovno rečeno, rok kulturu i urbane žanrove popularne muzike koje smo neposredno uvezli ‘sa Zapada’, a Sivo poglavlje se, zbog karakterističnih žanrovskih konvencija koje se specifično odnose na muzički video, fokusira na hip-hop – objašnjava Irena.

Prema njenim rečima u završnom delu svakog poglavlja u fokusu je slika Beograda u muzičkim spotovima.

– Moja analiza zasniva se na ‘uzorku’ od 4733 spota najrazličitijih muzičkih (pod)žanrova. Da bi ona bila što potpunija nastojala sam da taj uzorak obuhvati što veći broj spotova i što veći broj izvođača, čiji status u nepredvidljivoj muzičkoj industriji Srbije varira od najvećih zvezda do gotovo anonimnih muzičara koji su u nekom periodu karijere snimali spotove u Beogradu – primećuje Irena.

Ona kaže da je polazište za “Raspevani Beograd “ bio njen utisak “da žučne polemike o urbanoj i ‘seljačkoj’ muzici nisu na adekvatan način kontekstualizovane u našoj kulturi, da se u njima uglavnom previđaju specifične geopolitičke okolnosti u kojima su u posleratnoj socijalističkoj Jugoslaviji nastajali pojedini muzički žanrovi i medijska industrija uopšte, i da se one ne povezuju sa okolnostima u kojima se razvijala globalna muzička i medijska industrija”.

– Ono što je meni posebno zanimljivo kada su u pitanju studije popularne kulture, a posebno akademske (i neakademske) kritike turbo-folka, jeste da (uz retke izuzetke) niko od učesnika u polemikama nije u stanju da izbegne predrasude i ostrašćenost fanovskog pristupa, a kompetencije stečene na drugim akademskim poljima projektuju se u sferu popularne kulture. Ja sam se trudila da u Raspevanom Beogradu izbegnem ovo u meri u kojoj je neutralnost na terenu ove vrste sukoba uopšte moguća – skreće pažnju Irena, koja se dotakla čuvene podele na “nas” i “njih”.

– Problem s podelama na ‘nas’ i ‘njih’ u kojima se konstruiše urbani identitet Beograđana je u tome što su predstavljačke konvencije u medijima (uključujući i muzički video) koji ih reprodukuju u prevelikom raskoraku s realnim stanjem stvari na terenu društvenih podela. U sferi transformacija kulturnog sistema, diskurse i narative o dubokim podelama i jasnim razlikama realni procesi (kako unutar same muzičke industrije, tako i društva u celini) konstantno opovrgavaju. Muzička industrija u Srbiji je slabo diferencirana, podele unutar nje su (odveć često) sasvim imaginarne, a nesrazmerna hiperprodukcija diskursa i narativa o nepomirljivim razlikama unutar tog kulturnog sistema svedoči o njihovoj ideološkoj prirodi – smatra Irena.

Prema njenim rečima, “ovi diskursi (koji potiču iz sfere proizvodnje akademskog i institucionalnog znanja) i narativi (koji potiču iz medija i svakodnevne komunikacije) u stvari su ideološke poštapalice restrukturiranja i restratifikacije društva u promenjenim ekonomskim i političkim uslovima”.

– Naime, identitetski režimi (uključujući i podelu na više i manje urbane Beograđane koja je tema ove studije), nalaze se u aktivnoj službi politizacije društvenog života u Srbiji, i to bi bio glavni zaključak „Raspevanog Beograda“ – poručuje Irena Šentevska.