Umetnik revolucionarnog doba

Posle gostovanja dve međunarodne izložbe u obnovljenom prostoru Narodni muzej je, prema rečima njegovog direktora Bojane Borić Brešković, procenio da je vreme i za prvu postavku nacionalnog značaja koju je posvetio Đuri Jakšiću, „heroju minulog vremena – slikaru i pesniku koji je ostavio snažan trag u srpskoj umetnosti“.

Pred publikom je zajednički poduhvat Narodnoj muzeja u Beogradu i Galerije Matice srpske – dva najstarija nacionalna muzeja. Izložbu je pre Beograda u Novom Sadu za tri meseca videlo više od 10 hiljada posetilaca. Slikarsko delo Đure Jakšića poslednji put sveobuhvatno je predstavljeno 1971. u Galeriji SANU.

„Izlaganjem umetničkih predmeta upotpunjenih delima njegovog književnog rada, opredelili smo se da savremenim naučnim tumačenjem pred javnost donesemo novo viđenje i tumačenje celokupnog opusa Đure Jakšića i njegovog mesta u srpskoj kulturi“, kažu u Narodnom muzeju i Galeriji Matice srpske.

Autor izložbe i dvojezičnog kataloga je muzejski savetnik Snežana Mišić, a tokom trajanja izložbe u Narodnom muzeju najavljeno je i objavljivanje monografske studije o delu Đure Jakšića.

Izložba „Đura Jakšić – Između mita i stvarnosti“ obuhvata 43 slike iz različitih ustanova kulture i Srpske pravoslavne crkve. Pored dela iz kolekcija Narodnog muzeja u Beogradu i Galerije Matice srpske, tu su i Jakšićeve slike iz Muzeja Jugoslavije, Muzeja grada Beograda, Narodnog muzeja u Zrenjaninu i Narodnog muzeja u Kragujevcu, kao i dela koja se čuvaju u Skupštini grada Beograda, Narodnom muzeju Crne Gore na Cetinju, manastirima Grgeteg i Vraćevšnica, koja su retko dostupna publici. Među njima je i jedna, do sada neizlagana slika Đure Jakšića – „Nevesta Baje Pivljanina“ iz 1862. godine. Ovo ulje na metalnoj ploči iz privatnog vlasništva otkriveno je tokom pripreme izložbe.

Zahvaljujući Fakultetu tehničkih nauka u Novom Sadu, izložbu u Narodnom muzeju upotpunjuje virtuelna prezentacija ikonostasa iz crkve Svetog velikomučenika Prokopija u Srpskoj Crnji, rodnom mestu Đure Jakšića.

Iako je težište ove izložbe na slikarskom opusu Đure Jakšića, njegovo likovno delo upotpunjeno je predmetima iz njegovog života i književnog stvaralaštva: pismima, fotografijama i rukopisima iz fondova Rukopisnog odeljenja i Biblioteke Matice srpske. Cilj izložbe je da „celovito i multidisciplinarno oslikava buran i slojevit život Đure Jakšića“. Ona ima tri tematske celine – čine je portreti, religiozno i istorijsko slikarstavo Đure Jakšića.

Portret je, kako ističe autor izložbe, stalno prisutan u likovnom stvaralaštvu Đure Jakšića, a sačuvani radovi upućuju na zaključak da se slikanju portreta najviše okrenuo u poslednjim godinama života, kad mu je portretisanje često bilo i jedini izvor prihoda. Portretski opus Đure Jakšića uglavnom čine građanski portreti, bračni i porodični. To su portreti ljudi sa kojima je živeo i koje je sretao u Srpskoj Crnji, Velikom Bečkereku, Kikindi, Novom Sadu, Beogradu i na putu provincijskog učitelja po tadašnoj Srbiji.

U Katalogu izložbe Snežana Mišić ukazuje da se „negativna recepcija religioznog slikarstva Đure Jakšića, uspostavljena još za njegovog života, prenela potom i u literaturu tako da je tokom decenija preovladalo mišljenje da se nije mnogo bavio crkvenim slikarstvom zato što za njega nije imao ni volje ni sposobnosti i da svojim temperamentom i revolucionarnim, ogorčenim duhom nije bio stvoren za crkvenog slikara“. Prema njenim rečima, iako je njegovom temperamentu možda više odgovaralo slikarstvo s motivima iz nacionalne istorije, Jakšić se religioznim temama bavio tokom čitavog života. Isto važi i za slike istorijske tematike, koje su prisutne tokom čitavog tridesetogodišnjeg umetničkog stvaralaštva Đure Jakšića – počevši od „Boja Crnogoraca s Turcima“ iz 1846, do slika nastalih u poslednjim godinama njegovog života – „Odmor posle boja ili Karaula“ (1876) i „Takovski ustanak“ (1876-1878).

„Polaznu osnovu za tumačenje slikarstva Đure Jakšića predstavlja njegovo njegovo umetničko i idejno formiranje. Stasavanje na akademskim pravilima, iskustvo stečeno u velikim umetničkim i kulturnom centrima i stilski tokovi njegovog doba, s jedne, kao i nacionalne ideje i patriotski zanos sredine i druge polovine 19. veka – Revolucija 1848 /49, ali i „izneverene nade“ i „razočarenja“, s druge strane, determinisali su Jakšćiveo umetničko stvaralaštvo i presudno su uticali na uobličavanje njegove lične poetike. Stoga, neophodno je Đuru Jakšića i njegovo slikarstvo sagledati i tumačiti u svetlu društveno-istorijskih, kulturnih i umetničkih prilika u Srednjoj Evropi“, objašnjava Snežana Mišić.

Georgije Đura Jakšić (1832-1878) jedan je od najvažnijih umetnika srpskog romantizma – slikar, pesnik, pisac, dramaturg, boem, buntovnik, revolucionar i patriota. Izložba u Narodnom muzeju trajaće do 15. septembra.

Devojka u plavom

Izložbu Đure Jakšića tematski prati i prodavnica Narodnog muzeja u čijoj su ponudi sveske, fascikle, pokazivači, slagalice, maramice, torbe, magneti, razglednice, pudrijere i odevni predmeti sa motivima sa Jakšićevih slika. Prednjači „Devojka u plavom“, koja je prošle godine bila neka vrsta simbola ponovnog otvaranja obnovljene zgrade i stalne postavke Narodnog muzeja. Ovo platno Đura Jakšić posvetio je svojoj neostvarenoj mladalačkoj ljubavi iz Kikinde krčmarici Mili, koja je slavnog slikara i pesnika nadživela 38 godina i 1916. umrla u Rusiji. Priču o ovoj nesuđenoj ljubavi prvi put je ispričao Branislav Nušić, 1907. dan pre nego što će posmrtni ostaci Đure Jakšića biti preneti sa Starog tašmajdanskog groblja na Novo groblje u Beogradu. Slika „Devojka u plavom“ kao i platno „Karaula“ deo su izložbe „Đura Jakšić – Između mita i stvarnosti“, ali se ne nalaze u Velikoj sali sa ostalim Jakšićevim delima, već su ostali u stalnoj postavci Narodnog muzeja o srpskom slikarstvu 19. veka.

„Kad bi moma zvezda bila“

U okviru pratećih programa utorkom od 12 i subotom od 17 sati biće organizovana stručna vođenja kroz izložbu u Velikoj sali. Izložbu Đure Jakšića pratiće predavanja četvrtkom: „Prvi moderni: Đura Jakšić i stvaranje mita o ukletom pesniku“ (11. jul), „Đura Jakšić – Od Danila do Rembranta“ (18. jul), „Kad bi moma zvezda bila“ (25. jul), kao i radionice za decu subotom: „Kostim za junake iz naše prošlosti (6. jul), „I ja slikam portrete“ (20. jul), „Portret gospodina Đure Jakšića“ (27. jul). Najavljen je i program „Slika u gostima“. Jednog vikenda tokom trajanja izložbe Đure Jakšića u Narodnom muzeju njegova „Devojka u plavom“ gostovaće u Galeriji Matice srpske iz koje će u Beograd „u razmenu“ doći „Nadurena devojčica“ Uroša Predića.