Uticaj kolekcionarske pasije na Klimtovu poetiku: Izložba „Klimt i Daleki istok“ u Palači šećera u Rijeci kao deo stvaralaštva i ostavštine velikog umetnika u ovom gradu

Okosnicu izložbenog projekta čine trinaest objekata, deo sačuvane umetničke kolekcije predmeta iz dalekih zemalja Afrike i Azije Gustava Klimta, koji se danas čuvaju u zbirci ARGE Gustava Klimta u Leopold Muzeju u Beču i koje ovom prilikom ljubaznošću muzeja mogu videti uživo posetioci izložbe u Rijeci.

Deo nekadašnje bogate kolekcije umetničkih predmeta Gustava Klimta, koja je velikim delom uništena u požaru (pred kraj Drugog svetskog rata u stanu Emilie Flöge, Klimtove dugogodišnje saputnice i modnog vizionara) i koja je uključivala različite artefakte izvan evropske kulturne baštine, pre svega one iz Afrike i Azije sa predmetima, svilenim tkaninama, japansku, indijsku i kinesku odeću, slike i grafike počevši od 17. veka, svedoči o fascinaciji bečkog umetnika za globalnu umetnost.

Kolekcija koja je izložena u Rijeci sastoji se od 13 minijaturnih skulptura, dizajniranih predmeta primenjene umetnosti, koji uključuju drvene skulpture afričkih domorodaca, japanske ukrasne dodatke kao što su netsuke, kineske predmete sa motivima Samantabhadra Bude i kineskog genija dugovečnosti Shou-Lao, kao i Klimtovu japansku kutijicu s pejzažnim motivom, izrađenu tehnikom lakiranja.

Među najstarijim predmetima nalaze se kineski stremeni iz Edo perioda, datirani u 17. ili 18. vek, dekorisani umetnutim srebrnim nitima.

Posebno su među izloženim predmetima zanimljivi predmeti netsuke, za koje možemo da pretpostavimo da je ne samo sakupljao već i u posebnim prilikama nosio i sam Gustav Klimt, koji je često na fotografijama viđen u širokim tunikama i istočnjačkim ogrtačima.

Počevši od sedamnaestog do sredine devetnaestog veka, svi društveni slojevi u Japanu nosili su kimono – jednostavnu T-oblikovanu haljinu sa minimalnim krojenjem – koja se obmotavala oko tela i vezivala pojasom.

Kako bi nosili sitne predmete poput duvana, lekova i pečata, ljudi su koristili male torbice koje su se kačile oko tela pomoću kanapa.

Netsuke su se nosile tako što su se provlačile ispod pojasa i prvobitno su ih nosili muškarci iz ratničke klase, ali su postali simbol prestiža i među trgovcima.

Zbog društvenih ograničenja koja su im zabranjivala izgradnju luksuznih kuća ili nošenje skupih tkanina, trgovci su putem luksuznih netsuke pokazivali svoje bogatstvo.

Ovi predmeti su često bili izrađeni od skupih materijala i nosili su potpise i pečate umetnika.

Najčešći materijali za izradu netsuke bili su slonovača i drvo, a izrađivani su od domaćih japanskih vrsta drveća poput čempresa, trešnje i kamelije.

Netsuke su se pravile i od materijala poput korala, metala i porculana.

Netsuke su često bile inspirisane prirodom, mitovima, istorijskim ličnostima i bogovima.

Mali i skriveni, ovi predmeti su ponekad sadržavali satirične ili erotske teme koje su omogućavale izražavanje subverzivne kritike tadašnjih društvenih normi.

Krajem devetnaestog veka, nakon otvaranja japanskih luka za međunarodnu trgovinu, netsuke su postale cenjeni umetnički predmeti na Zapadu.

Zapadnjaci su ih sakupljali zbog njihove izuzetne rezbarije i malih dimenzija.

Netsuke su postale popularne kao suveniri, a poznati draguljar Fabergé postao je jedan od najpoznatijih kolekcionara.

Uz dragocene afričke i istočnjačke artefakte iz nekadašnje umetničke kolekcije Gustava Klimta, publika u okviru izložbe može da vidi ponovo i uživa u devet restaurisanih platna nastalih u produkciji umetničkog ateljea Die Künstler-Compagnie za narudžbinu Riječkog pozorišta, koje je Gustav Klimt izradio zajedno sa svojim bratom Ernst Klimtom i Franz Matsche-om.

U okviru izložbe su takođe izložene reprodukcije slika ženskih portreta Gustava Klimta, u formi postera, iz različitih perioda, poput Portreta Adele Bloch-Bauer I (1907), kao i Portret Adele Bloch-Bauer II (1912), Portret Elisabeth Lederer (1914. – 1916), Portret Friederike Marie Beer (1916), čiju dekorativnost i promenu piktoralne poetike u kasnijem periodu autorka izložbe i kataloga povezuje sa uticajem istočnjačkih motiva i uspostavlja nesumnjivu konekciju između Klimtovog zanimanja za istočnjačku ornamentalnost (uz već dobro poznatu inspiraciju vizantijskim mozaičkim nasleđem, u kojima je uživao na svom putovanju u Ravenu), njegovog kolekcionarstva i slikarstva.

Izložba je bila prilika za istraživanje i identifikaciju jednog od modela za slikarsku dekoraciju riječkog pozorišta.

Tako se smatra da je prikazani mladi Afrikanac sa lepezom u slici Alegorija plesne umetnosti za Riječko pozorište, koju potpisuje Franz Matche, inspirisan portretima pripadnika afričkog plemena iz Gane, konkretno William-om R Dowoonah, sinom plemenskog kralja Ose Mantsea, za koga se veruje da su ga Klimt i Matche već portretisali, (Klimtov portret je izgubljen) pre nego što su dobili narudžbinu u Rijeci.

Na slici iz Rijeke, mladi Afrikanac je prikazan kao sluga s lepezom na dugoj dršci, što asocira na simbole koje su pripadnici plemena nosili na Prateru u Beču.

Uz dovođenja u vezu Klimtovog slikarstva i piktoralne poetike sa kolekcionarskom pasijom nadamo se da će kontekstualno tumačenje Klimtovog slikarstva u riječkim narativima u narednim istraživanjima i izložbama obuhvatiti i evropsku umetničku scenu.

Izložba se može pogledati do sredine novembra.