Večernji list: Bjelogrlićevi “Čuvari formule” mere se sa “Openhajmerom”

Da li ste znali da je prva transplantacija koštane srži obavljena na ozračenim jugoslovenskim naučnicima koji su se lečili u Parizu? Da je ishod tog lečenja bio potencijalno fatalan i za primaoce i za donatore, a građani Pariza svesno rizikuju svoje živote da bi spasli mlade Jugoslovene?

Tragedija petorice mladih ljudi i njihovog profesora navodno je nastala zbog pokušaja da se od prljavog materijala iskopanog sa Stare planine proizvede atomska bomba, nakon što su Sovjeti prestali da Titu šalju bezbedno i stabilno nuklearno gorivo.

Prava istina o eksperimentima koji su se odvijali u Vinči krajem pedesetih godina do danas nije poznata, a nepoznati detalji ovog fascinantnog poglavlja jugoslovenske i svetske istorije inspirisali su Gorana Milašinovića da napiše knjigu „Slučaj Vinče „. Objavljena 2017. godine, privukla je pažnju srpskog glumca i reditelja Dragana Bjelogrlića, koji je po njemu snimio film „Čuvari formule”.

Nakon svetske premijere i tri nagrade u Lokarnu, Bjelogrlićev film predstavljen je prepunom Narodnom pozorištu u okviru Sarajevo Film Festivala, a ovacije publike potvrdile su da je njegova formula uspješna. I zaista – da je Vinča bila jugoslovenski Černobil, „Čuvari formule” su srpski „Openhajmer”, snimljen sa toliko veštine da se može porediti sa ozbiljnim svetskim produkcijama.

Scenario po Milašinovićevoj knjizi napisali su Vuk Ršumović, Dragan Bjelogrlić i Ognjen Sviličić, a glavna uloga naučnika odgovornog za katastrofu pripala je Radivoju Bukviću.

Ulozi je pristupio sa asketskom disciplinom, izgubivši veliki broj kilograma kako bi dočarao raspadanje ozračenog ljudskog tela, a pored fizičkog preobražaja pokazao je i veliku glumačku veštinu.

U ulogama mladih naučnika fenomenalni su Alisa Radaković, Jovan Jovanović i Ognjen Mičović, takođe potpuno ispijenih i obrijanih glava, a poseban aplauz dobio je Francuz Aleksis Manenti u ulozi profesora koji se bori za život svojih pacijenata uprkos strahu da bi njihovo izlečenje moglo dovesti do nastavka opasnih eksperimenata u Vinči.

Evokativna kamera Ivana Kostića i moćna muzika Aleksandra Rađelovića savršeno balansiraju između žanrovskih okvira hladnoratovskog trilera i medicinske drame, a scenaristi su u film uneli i dobrodošlu dozu humora, koju vešto nose mladi glumci Jovanović i Mičović.

I iako ne voli da glumi u svojim filmovima, Bjelogrlić nije mogao da odoli da sebi dodeli ulogu Aleksandra Rankovića, nekadašnjeg svemoćnog Titovog poslanika i osnivača Udbe, čiji je pritisak navodno doprineo katastrofi u Vinči.

Prava je šteta što Bjelogrlićev film nije prikazan u velikom bioskopu na otvorenom, jer je zaista imao publiku za to, ali je sreća što uskoro stiže u bioskope.

Sudeći po prvim reakcijama, sve ukazuje na to da će „Čuvari formule” biti ozbiljan bioskopski hit, koji bi mogao da dostigne popularnost Bjelogrlićevog „Tome”.

Ovo je snažan dokaz snage novije srpske produkcije, čiji filmovi mnogo češće komuniciraju sa širokom regionalnom publikom nego hrvatski, a u slučaju „Čuvara formule“ istovremeno zadržavaju umetničku i širu društvenu vrednost.

Ganuti Bjelogrlić u Sarajevu je istakao da mu je stalo do humanizma prikazanog u filmu, jer se formula smrti lančanom reakcijom ljudske solidarnosti u slučaju Vinča pretvorila u formulu života. Govoreći o tome, nije mogao a da se ne osvrne na tragično ugašene živote u Gradačcu.

– Kao što sigurno znate, pre više od dva meseca imali smo i tragične događaje u Srbiji, pa je nasilje nešto sa čim se suočava ne samo naš region, već i ceo svet. Moramo biti jedinstveni i jedinstveni u borbi protiv ove pošasti, koja je očigledno jedan od najvećih problema sadašnjosti. Još jednom izražavam najdublje saučešće i žaljenje svim žrtvama i Bosni i Hercegovini zbog ovog tragičnog događaja – rekao je Bjelogrlić uoči premijere filma.