Više od povratka u detinjstvo: Izložbom „Dragi Pinokio” otvorena 24. Nedelja italijanskog jezika u Beogradu

U ovu manifestaciju koju svakog oktobra diplomatska mreža Italije i Italijanski instituti za kulturu obeležavaju bogatim kulturnim programom radi širenja italijanskog jezika, Beograd je ušao savremenim likovnim iščitavanjem najpoznatije italijanske bajke i najprevođenije italijanske knjige – „Avanture Pinokija, priča o jednom lutku” Karla Kolodija, čija se prva skicirana verzija, sa crtežima Enrika Macantija, pojavila pre 141. godine.

Prošle 2023. cela Italija bila u znaku 140. godišnjice prvog objaviljivanja Kolodijevog dela, a deo tog pinokijevskog duha u Beograd je pre ove izložbe na 21. Beograskom festivalu igre donela firentinska trupa “Komoko” Sofije Napi sa komadom “Lutak”, koji je pokazao da “iznova mnogo puta čitan i tumačen na mnogo načina, ‘Pinokio’ nije samo dečija bajka, nego i suptilna priča o društvu i ljudima“.

To potvrđuje i ova izložba u Italijanskom institutu za kulturu, koju je prošle godine realizovao Muzej dizajna Udruženja za industrijski dizajn (ADI) u Milanu, a koja je, uprkos humoru i pozivu na igru, više od povratka u detinjstvo.

Za ovu postavku, koja je uz pomoć Ministarstva inistranih poslova Italije u Beograd stigla posle Milana, San Franciska, Skoplja, Prištine, Tirane, Sijetla i Talina, zadužen je bio autorski tim: Đulio Jaketi, Mateo Verčeloni i Federika Marcijale Jadevaja.

Izložba će trajati do 28. oktobra.

Reč je o 62 originalna rada 31 dizajnera i isto toliko grafičara koji pružaju nove interpretacije Pinokija kao “italijanske kulturne ikone”.

U dvojezinom italijansko-engleskom katalogu izložbe ističe se da je reč o savremenom viđenju “jedne od najomiljenijih italijanskih knjiga na svetu i planetarno trajnog bestselera – pravog priručnika simbolike pogodnog za decu i odrasle, koji govori o poteškoćama odrastanja, sazrevanja i promene svesti ka samoostvarenju”.

To je dalo mogućnost da se fenomen Pinokija, kad je reč o dizajnu, postavi između “bajke i laži”, da se istražuje njegova suština iz ugla savremenog sveta i vremena, da se čuveni lutak posmatra kao objekat…

Najviše radova je u drvetu – različite varijante lutka, “poigravanje” njegovim karakerističnim likom do preispitavanja umetničkog potencijala neobrađenog komada drveta.

Ova dela, kako objašnjavaju u Italijanskom institutu za kulturu, osmišljena su u saradnji sa kompanijama ili kvalifikovanim zanatlijama, a pojedini dizajneri su u “ulozi” Đepeta sami bili svoji majstori.

Grafičari su u ovaj Pinokio svet u malom uneli i filozofski duh stvaralaštva – “rezbariti drvo je kao dizajnirati slovo” – paradokse, preispitivanje društvene svesti, angažovanosti i mogućnosti izbora kakva je zapitanost Marija Pjace: “Gde bi se sakrio Pinkio u današnjem starnom svetu? Da li bi i dalje bio onaj lik koji je istovremeno ljudski, životinjski, biljni i nadzemaljski? Da li bi zaista želeo da postaneš čovek? Okružen samo ‘marionetama’ sa kojima bi želeo da se poistovetiš”.

Postavka obuhvata i upotrebne predmete inspirisane likom Pinokija najpoznatijih kompanija Made in Italy koji su obeležili istoriju italijanskog dizajna.

Reč je o svećnjacima, flašama, stolovima, čajnicima, kuhinjskim daskama, četkama za toalete…, uz otkriće da i kuhinjski levak, posebno oni čija forma prati obline lica, uz malo umetničke veštine, može da bude sjaja inspiracija za čuvenog junaka Karla Kolodija.

Karlo Kolodii je pseudonim pod kojim je stvarao Karlo Lorencini (1826 -1890), italijanski pisac, humorista i novinar, najpoznatiji po romanu-bajki o Pinokiju, drvenom lutku, sklonom lažima i prepravljanju priča, koji je celog života sanjao da postane pravi dečak.

Iako se školovao za sveštenika, Kolodi se opredelio za politiku, novarstvo i književnost.

Knjige za decu počeo je da piše 1875, prevodeći najpre francuske bajke na italijanski jezik.

“Pinokio”, ne baš blagorodne prirode glavnog junaka, prvobito je bio namenjen odraslima i imao je samo prvih 15 glava današnje knjige.

Umesto da izmeni mračan kraj koji se nije dopao izdavačima, Kolodi je dopisao još 20 poglavlja, zahvaljujući kojima je rođen današnji “Pinokio”, zbog kog je Crkva negodovala tvdeći da Kolodijev tekst može da izazove pobunu.

On je knjigu pod prvim naslovom “Priča o lutku” objavio u nastavcima u prvom italijanskom dečjem časopisu „Žurnal za decu“.

Naslov je kasnije promenjen u „Pinokijeve avanture“, a danas je u celom svetu skraćen na „Pinokio“.

Posle Kolodijeve iznenadne smrti 1890. u Firenci, gde je i sahranjen, u Kolodiju, rodnom mestu piščeve majke u kome je on odrastao osnovani su nacionalna fondacija koja nosi njegovo ime i Park Pinokio.

Po Kolodijevoj knjizi Volt Dizni je 1940. snimio čuveni istoimeni crtani film u kome je naslovnom junaku ublažio prirodu, a 1953. emitovana je radio adaptacija “Pinokija” kome je glas “pozajmio” američki glimac Melvin Džerom Blank poznat kao “čovek od hiljadu glasova”, ukljujući Duška Dugouška, Patka Daču, Gicu Prasića, pritčiću Tviti, Barnija Kamenka…

Najpoznatije Kolodijevo delo doživelo je više adaptacija na filmu, TV, u mjuziklima…

“Pinokio” italijanskog glumca, scenariste i režisera Roberta Benjinija iz 2002. bio je najskuplji film u italijanskoj kinematografiji a dve decenije kasnije pojavo se i istoimeni animirani muzički film u režiji meksičkog režisera Giljerma del Tora i američkog kompozitora Marka Gustafsona.

“Dijabolik” u Kinoteci

Cilj 24. Nedelje italijanskog jezika u svetu, čija je tema „Italijanski i knjige: svet između redova“ jeste vrednovanje uloge knjige kao privilegovanog sredstva italijanskog jezičkog i kulturnog nasleđa, ali i održivosti italijanskog izdavaštva.

U okviru ove manifestacije Italijanski institut za kulturu u Beogradu pored izložbe “Dragi Pinokio” najavio je i izložbu posvećenu strip junaku Diaboliku, od 14. do 20. oktobra u Jugoslovenskoj kinoteci kao i susret sa ilustratorom Rikardom Nuncijatijem, prikazivanje filma „Diabolik“ (2021) u režiji Maneti Bros na istom mestu.

U Podgorici i u Beogradu najavjena je predstava „Marko Polo“ Mikelea Santerama, a u režiji Đanluke Barbadorija.

Na istom mestu u Italijanskom kulturnom centru biće prikazan i film „Bonjour Ticino“ (2023) Pitera Luizija, u četvrtak 17. oktobra.

Istog dana, u Domu omladine trebalo bi da bude izvedena predstava „La Lezione di Teatro“ (“Pozorišna lekcija”) Frančeske Bizari i Gofreda Puketija.

Najavljeni su koncerti, recitali i drugi program u više gradova u Srbiji, kao i učešće Italije na 67. Međunarodnom sajmu knjiga u Beogradu od 19. do 27. oktobra.

Pedagoška misija

Kao i mnoge toskanske narodne priče, “Pinokio” nosi važne moralne lekcije, a njegova pedagoška misija deo je njegovog statusa bezvremenskog klasika.

“To je univezalna poruka o želji za rastom, popravljanjem, slobodom, nezavisnošću. Lutak prolazi kroz sve to da bi postao pravi dečak”, rekao je na otvaranju izložbe Luka Gori, ambasador Italije u Srbiji, u čijoj je toskanskoj porodici “Pinokio” tradicionalno prva knjiga koja se čita deci i prva koju oni sami čitaju, sve zahvaljujući njegovoj majci koja je sakupila i u biblioteci čuva 260 izdanja ove knjige.